Çocukta Çalma (Aşırma-Hırsızlık) Davranışı
Çocukların belli yaş dönemlerinde “ Çalma davranışına “ rastlanabilir. Bu davranış; 6 yaşına kadar gerçekleşiyorsa; davranış bozukluğu olarak nitelendirilmez. Okula başlamadan önce; çocukl paylaşma; sosyalleşme konusunda henüz olgunlaşmadığı için herşey onlara aitmiş gibi algılar. Arkadaşlarının oyuncaklarını izinsiz alabilir; gittiği bir evden yanında küçük objeler getirebilir. Böyle durumlarda ebeveynler paniğe kapılmadan çocukla konuşarak ; izinsiz eşya alınmaması gerektiğini anlatmaları gerekir. Aradan biraz zaman geçtikten sonra bu davranış unutulur. Ama okul çağında ve sonrasında yaşanan İzinsiz eşya almaları artık bilinçlidir. Yavaş yavaş Kleptomani’ye doğru bir eğilim başlar. Kleptomani; genellikle yetişkinlerin; zevk ve heyecan duymak için ;haz almak için ihtiyaçlarının olmadığı bir objeyi çalmalarıdır.Bu davranışta ihtiyaç söz konusu değildir. Sadece Çalma davranışının kendisi; kişiyi mutlu eder. Kleptomanların mutlaka bir profesyonel destek alarak tedavi edilmeleri gerekir.
Bir davranış bozukluğu olarak nitelendirilen Çalma davranışında belli etkenler söz konusudur. Bu etkenlerin çoğu aile ve sosyal ortamdan kaynaklanır.Çocuklar belirgin olarak ;
a. Yağmalanma duygusu yaşadığı için;
b. Kendini sevdirmek ve kabul ettirmek için;
c. Hayatındaki bir eksikliği doldurmak için çalarlar.
Bunların hepsi tek tek çok önemli durumlar. Yıllar önce bir okula seminer için gittiğimde ; öğretmenler ve okul müdüründen bir öğrenciyle ilgili durumu dinlemiştim. Olay şuydu. Bir kız öğrenci bir süredir arkadaşlarına; şeker; ciklet; gofret vs. dağıtmaya başlamış. Çocuğun parayı nereden bulduğu; o yiyecekleri nereden aldığı bulunamamış.Kantinin de bilgisi yokmuş. Bir süre sonra aile çocuğumuz para çalıyor diye geldikten sonra bazı şeyler açığa kavuşmuş. Öğrencimiz; ailesinden aldığı paralarla yüklüce alışveriş yapıp okul bahçesinin belli bir yerine gömüyormuş. İhtiyaç duydukça çıkartıp arkadaşlarına veriyormuş. Bu sayede arkadaşları onu oyuna alıyor; kendileriyle oynamalarına izin veriyorlarmış. Bunun ardından aile ve okulla iletişimler sonucunda çocuğun destek alması sağlandı. Bu tip olaylara birçok yerde rastlanır. Özelikle okullarda mutlaka sınıfta arkadaşının kalemini;silgisini; beslenmesini alan çocuklar vardır. Böyle bir durumda çocuk ve ailesi gözlem altına alınmalı ve nerede; ne tip bir sorun var tespit edilmelidir.
YAĞMALANAN ÇOCUKLAR ; Boşanmış aile; anne-babasından ayrı yaşayan; babası ya da annesi ölmüş; SHÇEK kurumlarında çeşitli yoksunlukları yaşayan çocuklardır. Bu çocukların ruh dünyaları çok hırpalanmıştır. Çözümsüzlükler vardır ve kendileri bunlar konusunda güçsüzdürler. Olumsuz anne-baba tutumları da bu durumda çok belirleyicidir.
KENDİNİ SEVDİRMEK VE KABUL ETTİRMEK İSTEYEN ÇOCUKLAR ; örneğimizde yer alan çocuk tipindeki çocuklardır. Kendileri sevilmiyor; değersiz; mutsuz; huzursuz hissederler. Özgüvenleri düşüktür. Hep bir grup içinde yer alıp değerli olduklarını teyit etmek isterler.Olumsuz anne-baba tutumları burada da başroldedir. Ailesinden yeterince sevgi görmeyen; sürekli hakaret edilip incitilen; ya da ihmal;istismar edilen çocuklarda çalma davranışına çok sık rastlanır.
Burada küçük bir nokta olarak ;
KARDEŞ KISKANÇLIĞI-REKABET duygusuna da değinmek gerekir. Kendini sevdirme ihtiyacıyla örtüşen bir konu olan kardeş kıskançlığı da ailenin davranışlarına göre gelişir ya da gelişmez.
HAYATINDAKİ BİR EKSİKLİĞİ DOLDURMAK için de çocuklar çalarlar. Hayatlarında herhangi bir alanda hissettikleri bir boşluk varsa onu ihtiyaçları olsun olmasın bir objeyle doldururlar. Bu boşluk; herşey olabilir. Aile; kardeş; sevgi; para; arkadaşlık; sağlık; başarı vs. Bu boşluğu ÖÇ alır gibi hırsla doldurmak isterler.
AİLE ETKİSİ
Aslında yaşanan çalma davranışının her sebebinin altında Olumsuz aile tutumları yatmaktadır. Çocuğun ruhsal dünyasının yeterince doyurulamaması; sevilmemesi; saygı duyulmaması; değerli olduğu hissettirilmemesi;yanlış davranışlar; incitme; fiziksel ve sözlü istismar çocukları çalma davranışı ya da benzer bir davranış bozukluğuna itebilir.
DAHA ÇOK HANGİ YAŞLARDA GÖRÜLÜR?
Çocuk; hayatın; sosyal çevrenin farkına vardığı 3 yaştan itibaren çeşitli şekillerde bu davranışı gösterebilir. Ama en tehlikeli yaş bilinçli olarak çalma davranışının gerçekleştiği ilköğretim çağıdır. Eğer önlem alınamazsa; yetişkinliğe kadar giden olumsuz bir davranıştır. Eğer aile ya da okul bu durumu farkedemez; gözardı ederse yetişkinliğe kadar giden bir alışkanlık halini alır. Mutlaka önemsenmesi gereken bir durumdur.
Çocuklar; para; oyuncak; şeker; yiyecek; kalem; defter; ciklet; büyüdükçe ; aksesuar; oje; küçük objeler; makyaj malzemeleri; oyun malzemeleri; top vs. çalarlar. Önemli olan kendisinin neyle mutlu olacağı ya da kendini değerli hissedeceğidir. Sınıfta çok başarı ve güzel bir kız çocuğu sık sık öğretmeninden aferin alıyorsa onu kıskanan; rekabet yaşayan diğer kız çocuğu onun hatıra defterini ya da tokasını; kalemini çalabilir. Ailesinin maddi durumu yetmediğinden muz alamayan bir çocuk; diğer çocuğun beslenmesindeki muzunu çalabilir. Ailesinde dalgalanmalar yaşayan;mutsuz bir çocuk; sevilen; mutlu bir çocuğun kalem kutusunu ya da aynısı kendisinde olsa bile kitabını çalabilir. Çünkü; öç alıyordur.
Çalan çocuğa aile nasıl davranmalıdır?
Çalma davranışı gösteren bir çocuğa sadece aile değil; toplum ve okul da olumlu bir davranış sergilemelidir. Temel davranışlar;herkesi ilgilendirmektedir.
· Olumlu anne-baba tutumları sergilenmelidir.
1. Çocukla sevgi;saygı içerikli bir iletişim kurulmalıdır.
2. Çocuk; dinlenmeli; anlayışlı davranılmalıdır.
3. Kötü; hakaret içeren sözler sarfedilmemeli; çocuk incitilmemelidir.
4. Sözlü ve fiziksel cezalara başvurulmamalıdır.( Çalma davranışında da )
5. Başlarıyla kıyas yapılmamalı; kardeşler arasındaki diyaloğa dikkat edilmelidir.
6. Çocuk toplumda onore edilmeli; onun sizin bir eseriniz olduğu unutulmamalıdır.
· Öncelik olarak böyle bir davranışla karşılaşıldığında çocukla sakin bir şekilde konuşulmalıdır. Eğer yaşı küçükse ( 6-7 yaş öncesi ) bu davranış çok önemsenmemelidir. Sadece konuşulmalıdır. Hangi eşyanın kime ait olabileceği; izinsiz eşya almanın yanlışlığı ile ilgili olarak çocuğa küçük bir açıklama yeterli olacaktır. Fazla açıklama çekici olabilir.
· Çocuklara uygun miktarda harçlık verilmelidir. Ne fazla ne de az harçlık verilmelidir.
· Okul hayatıyla diyalog halinde bulunarak; çocuktaki değişiklikler takip edilmelidir.
· Çocuklara olumlu örnek olunmalıdır. Ev halkından olan kişilerin bile özel eşyalarına; özel alanına saygı gösterilmelidir.Örneğin; eşlerin ceket; pantolon cebi; çanta; cüzdan vb. Eşyaları izinsiz karıştırılmamalıdır.
· Çalma davranışı ilgili kişiler haricinde gizli tutulmalı;çok alenileştirilmemelidir. Eğer; başkalarının yanında çok konuşulursa; çocuk çok utanır ve öfkelenir. Bu da yeni bir çalma davranışına sebep olabilir. Bir taraftan da zamanla kanıksanır.
· Sakin;olumlu bir ses tonuyla bunun iyi bir davranış olmadığı anlatılmalıdır. Çok telaşlı davranışmamalıdır.
· Devam ettiği taktirde bir profesyonel yardım alınmalıdır.
N.Gülçin BALKI
Psikolojik Danışman
Bir davranış bozukluğu olarak nitelendirilen Çalma davranışında belli etkenler söz konusudur. Bu etkenlerin çoğu aile ve sosyal ortamdan kaynaklanır.Çocuklar belirgin olarak ;
a. Yağmalanma duygusu yaşadığı için;
b. Kendini sevdirmek ve kabul ettirmek için;
c. Hayatındaki bir eksikliği doldurmak için çalarlar.
Bunların hepsi tek tek çok önemli durumlar. Yıllar önce bir okula seminer için gittiğimde ; öğretmenler ve okul müdüründen bir öğrenciyle ilgili durumu dinlemiştim. Olay şuydu. Bir kız öğrenci bir süredir arkadaşlarına; şeker; ciklet; gofret vs. dağıtmaya başlamış. Çocuğun parayı nereden bulduğu; o yiyecekleri nereden aldığı bulunamamış.Kantinin de bilgisi yokmuş. Bir süre sonra aile çocuğumuz para çalıyor diye geldikten sonra bazı şeyler açığa kavuşmuş. Öğrencimiz; ailesinden aldığı paralarla yüklüce alışveriş yapıp okul bahçesinin belli bir yerine gömüyormuş. İhtiyaç duydukça çıkartıp arkadaşlarına veriyormuş. Bu sayede arkadaşları onu oyuna alıyor; kendileriyle oynamalarına izin veriyorlarmış. Bunun ardından aile ve okulla iletişimler sonucunda çocuğun destek alması sağlandı. Bu tip olaylara birçok yerde rastlanır. Özelikle okullarda mutlaka sınıfta arkadaşının kalemini;silgisini; beslenmesini alan çocuklar vardır. Böyle bir durumda çocuk ve ailesi gözlem altına alınmalı ve nerede; ne tip bir sorun var tespit edilmelidir.
YAĞMALANAN ÇOCUKLAR ; Boşanmış aile; anne-babasından ayrı yaşayan; babası ya da annesi ölmüş; SHÇEK kurumlarında çeşitli yoksunlukları yaşayan çocuklardır. Bu çocukların ruh dünyaları çok hırpalanmıştır. Çözümsüzlükler vardır ve kendileri bunlar konusunda güçsüzdürler. Olumsuz anne-baba tutumları da bu durumda çok belirleyicidir.
KENDİNİ SEVDİRMEK VE KABUL ETTİRMEK İSTEYEN ÇOCUKLAR ; örneğimizde yer alan çocuk tipindeki çocuklardır. Kendileri sevilmiyor; değersiz; mutsuz; huzursuz hissederler. Özgüvenleri düşüktür. Hep bir grup içinde yer alıp değerli olduklarını teyit etmek isterler.Olumsuz anne-baba tutumları burada da başroldedir. Ailesinden yeterince sevgi görmeyen; sürekli hakaret edilip incitilen; ya da ihmal;istismar edilen çocuklarda çalma davranışına çok sık rastlanır.
Burada küçük bir nokta olarak ;
KARDEŞ KISKANÇLIĞI-REKABET duygusuna da değinmek gerekir. Kendini sevdirme ihtiyacıyla örtüşen bir konu olan kardeş kıskançlığı da ailenin davranışlarına göre gelişir ya da gelişmez.
HAYATINDAKİ BİR EKSİKLİĞİ DOLDURMAK için de çocuklar çalarlar. Hayatlarında herhangi bir alanda hissettikleri bir boşluk varsa onu ihtiyaçları olsun olmasın bir objeyle doldururlar. Bu boşluk; herşey olabilir. Aile; kardeş; sevgi; para; arkadaşlık; sağlık; başarı vs. Bu boşluğu ÖÇ alır gibi hırsla doldurmak isterler.
AİLE ETKİSİ
Aslında yaşanan çalma davranışının her sebebinin altında Olumsuz aile tutumları yatmaktadır. Çocuğun ruhsal dünyasının yeterince doyurulamaması; sevilmemesi; saygı duyulmaması; değerli olduğu hissettirilmemesi;yanlış davranışlar; incitme; fiziksel ve sözlü istismar çocukları çalma davranışı ya da benzer bir davranış bozukluğuna itebilir.
DAHA ÇOK HANGİ YAŞLARDA GÖRÜLÜR?
Çocuk; hayatın; sosyal çevrenin farkına vardığı 3 yaştan itibaren çeşitli şekillerde bu davranışı gösterebilir. Ama en tehlikeli yaş bilinçli olarak çalma davranışının gerçekleştiği ilköğretim çağıdır. Eğer önlem alınamazsa; yetişkinliğe kadar giden olumsuz bir davranıştır. Eğer aile ya da okul bu durumu farkedemez; gözardı ederse yetişkinliğe kadar giden bir alışkanlık halini alır. Mutlaka önemsenmesi gereken bir durumdur.
Çocuklar; para; oyuncak; şeker; yiyecek; kalem; defter; ciklet; büyüdükçe ; aksesuar; oje; küçük objeler; makyaj malzemeleri; oyun malzemeleri; top vs. çalarlar. Önemli olan kendisinin neyle mutlu olacağı ya da kendini değerli hissedeceğidir. Sınıfta çok başarı ve güzel bir kız çocuğu sık sık öğretmeninden aferin alıyorsa onu kıskanan; rekabet yaşayan diğer kız çocuğu onun hatıra defterini ya da tokasını; kalemini çalabilir. Ailesinin maddi durumu yetmediğinden muz alamayan bir çocuk; diğer çocuğun beslenmesindeki muzunu çalabilir. Ailesinde dalgalanmalar yaşayan;mutsuz bir çocuk; sevilen; mutlu bir çocuğun kalem kutusunu ya da aynısı kendisinde olsa bile kitabını çalabilir. Çünkü; öç alıyordur.
Çalan çocuğa aile nasıl davranmalıdır?
Çalma davranışı gösteren bir çocuğa sadece aile değil; toplum ve okul da olumlu bir davranış sergilemelidir. Temel davranışlar;herkesi ilgilendirmektedir.
· Olumlu anne-baba tutumları sergilenmelidir.
1. Çocukla sevgi;saygı içerikli bir iletişim kurulmalıdır.
2. Çocuk; dinlenmeli; anlayışlı davranılmalıdır.
3. Kötü; hakaret içeren sözler sarfedilmemeli; çocuk incitilmemelidir.
4. Sözlü ve fiziksel cezalara başvurulmamalıdır.( Çalma davranışında da )
5. Başlarıyla kıyas yapılmamalı; kardeşler arasındaki diyaloğa dikkat edilmelidir.
6. Çocuk toplumda onore edilmeli; onun sizin bir eseriniz olduğu unutulmamalıdır.
· Öncelik olarak böyle bir davranışla karşılaşıldığında çocukla sakin bir şekilde konuşulmalıdır. Eğer yaşı küçükse ( 6-7 yaş öncesi ) bu davranış çok önemsenmemelidir. Sadece konuşulmalıdır. Hangi eşyanın kime ait olabileceği; izinsiz eşya almanın yanlışlığı ile ilgili olarak çocuğa küçük bir açıklama yeterli olacaktır. Fazla açıklama çekici olabilir.
· Çocuklara uygun miktarda harçlık verilmelidir. Ne fazla ne de az harçlık verilmelidir.
· Okul hayatıyla diyalog halinde bulunarak; çocuktaki değişiklikler takip edilmelidir.
· Çocuklara olumlu örnek olunmalıdır. Ev halkından olan kişilerin bile özel eşyalarına; özel alanına saygı gösterilmelidir.Örneğin; eşlerin ceket; pantolon cebi; çanta; cüzdan vb. Eşyaları izinsiz karıştırılmamalıdır.
· Çalma davranışı ilgili kişiler haricinde gizli tutulmalı;çok alenileştirilmemelidir. Eğer; başkalarının yanında çok konuşulursa; çocuk çok utanır ve öfkelenir. Bu da yeni bir çalma davranışına sebep olabilir. Bir taraftan da zamanla kanıksanır.
· Sakin;olumlu bir ses tonuyla bunun iyi bir davranış olmadığı anlatılmalıdır. Çok telaşlı davranışmamalıdır.
· Devam ettiği taktirde bir profesyonel yardım alınmalıdır.
N.Gülçin BALKI
Psikolojik Danışman