Çocukta Saldırganlık ve Sinirlilik
Saldırganlık
Saldırganlık karşı tarafa verilen fiziksel tepkidir. İnsanda varolan bir dürtüdür. Bu dürtü her zaman ortaya çıkmaz; çoğunlukla bastırılır ama yok olmaz yok olmaz biçim değiştirir.
Saldırganlığın sözel; fiziksel; pasif ve aktif olmak üzere çeşitleri vardır. Her gelişim döneminde bu saldırganlık çeşitlerinden biri karşımıza çıkar. Örneğin bebeklik döneminde aktif saldırganlık ön plandadır. Bebek ihtiyaçları karşılanmadığı zaman öfkelenme; ağlama; elini kolunu; ayağını amaçsız sağa sola vurma tepkileri gösterirken 1-4 yaşları arasındaki erken çocukluk döneminde; eşyaları fırlatıp atma; birilerine vurma; ısırma gibi fiziksel saldırganlık daha çok görülür. 4-5 yaşlarında ise sözel saldırganlık ifadeleri artar. Orta çocukluk döneminde çocukların saldırganlığı daha amaca yöneliktir.
Saldırganlığın Nedenleri :
- Dil gelişimini henüz yeni yeni kazanmaya başlayan çocuk kendini ifade edemezse beden diline başvurur; saldırgan davranışlar gösterir.
- Çocuk otoriter veya aşırı hoşgörülü aile tutumlarıyla yetiştiğinde bu davranış oluşabilir.
- Kendine güveni olmayan ya da baskı altındaki çocuk saldırgan davranışlar gösterebilir.
- Çocuğun yapmaya çalıştıkları konusunda engellenmesi ile saldırganlık oluşabilir.
- Aile içerisindeki sorunlar; sevgi ve ilgi yetersizliği; örselenme çocuğu saldırgan yapar.
- Çocukların çevresindeki değişiklikler saldırganlık nedenlerindendir.
Saldırganlığın Belirtileri
- Saldırgan çocuk eşyaları fırlatma; kendini yerlere atma; bağırma; itme; çekme; etrafına saldırma gibi davranışları sıklıkla gösterir.
- Tükürme; ısırma; çimdikleme; sıkma; amaçsız kollarını ayaklarını savurma; aniden eliyle pençeleme hareketi… gibi davranışlar gösterir.
- Belli kişilere takıntılı olabilir. Belirli kişilere karşı nefret dolu ve daha saldırgan belirli kişilere ise sevgi dolu olabilir.
- Saldırgan çocuk; genellikle aktif ve hareketlidir. Aktifliğin sonucu olarak elinde yüzünde; ayaklarında yaralar olabilir.
- Ev çevresinde saldırgan olan çocuk dışarıda içe kapanık; utangaç ve sakin olabilir.
Saldırganlığı Önleme Yolları
- Çocuk saldırganlıklarını önlemenin en etkili yolu saldırganlık nedenlerini tespit edip ortadan kaldırmaya çalışmaktır. Anne babanın aşırı hoşgörülü davranışlarından dolayı saldırganlık eğilimi gösteren çocuk dışarıya karşı sakin ; utangaç olabilirler. Böyle çocuklar için anne baba tutumlarının değişmesi gerekir.
- Yetişkinler saldırgan davranışlar sergileyerek çocuklara kötü örnek olmamalıdır.
- Şiddet; saldırganlık içeren filmler; video oyunları çocuklardan uzak tutulmalıdır.
- Çocuğun gösterdiği saldırgan davranışlar görmemezlikten gelinmemeli; tölörans gösterilmemeli ancak çocuk dayakla da cezalandırılmamalıdır.
- Çocuklar kendilerinden beklenenleri gerçekleştiremediklerinde; kendilerini yetersiz ya da başarısız hissettiklerinde de saldırganlık gösterebilirler. Çocuğun gelişimine ve yaşına uygun beklentiler içinde olunmalıdır.
- Çocuğun güven duygusu geliştikçe beklemeyi ve tepkilerini kontrol edebilmeyi öğrenir. Bu yüzden çocuğa güven aşılanmalıdır.
- Çocuğun saldırganlığına cezalandırmak yerine; uysal olduğu durumlara kanalize olmak ve ödüllendirmek çocuğu uysal davranmaya motive eder. Saldırganlığı azalır.
- Çocuk; saldırgan dürtüyü boşaltmak için spor gibi çeşitli faaliyetlere yönlendirilmelidir.
Saldırgan çocuğa aktif olmasını sağlayacak hareketli oyunlar veya etkinlikler hazırlanmalı; oyunlarda çocuğa sorumluluk verilmelidir.
- Çocuğun kendi davranışını eleştirmesine ve empati kurmasına yönelik hikayeler oluşturmak ve bu hikayeleri çocuğa okumak yararlıdır.
Sinirlilik
Sinirlilikte; öfkeye benzeyen bir durumdur. Anlık olarak ortaya çıkmadan ziyade daha mizaci bir durumdur. Uyaranlara; değişikliklere verilen çoşkusal tepkilerdir.
Sinirlilik Nedenleri
- Hamileliği gergin geçen annelerin bebekleri büyük ihtimalle sinirli doğar. Bebek anne karnında annenin yaşadığı olaylardan direkt etkilenir.
- Ailede sinirli bireylerin olması çocuğu sinirli yapar.
- Ailenin çocuğa davranış şekli; uygulanan disiplin yöntemi; ebeveynlerin kendi aralarındaki gergin ilişkiler çocuğu etkiler.
- Düzensiz aile yaşamı; çocuğun ihtiyaçlarının zamanında karşılanmaması; yeteri kadar ilgi; sevgi görememesi çocuğu sinirlendirir.
- Çocuğun yaşadığı ölüm; boşanma; hastalık; kaza… gibi durumlar duygusal olarak sarsılmasına neden olur.
Sinirlilik Belirtileri
- Sinirli çocuklar genelde zayıf; hastalığa meyilli; narindirler.
- Yüz ifadeleri kızgın; kaşları çatıktır.
- Yüzleri solgundur; sinirlenme anında burunları; yanakları kızarır. Ciltleri hassastır; hemen kızarır.
- Hava; bölge; iklim değişikliklerine hassastırlar.
- Düzensiz yemek yerler. Hazımsızlık ve kabızlık yaşarlar.
- Korkulu rüyalar; gece ağlamaları görülebilir.
- Alıngandırlar; iletişim problemi yaşarlar.
- Oyunlarda geçimsizlik gösterebilirler. Çabuk sıkılabilirler.
- Ağlama nöbetleri geçirebilir; morarıncaya kadar ağlayabilirler.
- Duyguları fazla inişli çıkışlıdır. Aşırı üzgün; durgun ya da neşeli olabilirler.
Sinirliliği Önleme Yolları
- Diğer problemlerde olduğu gibi sinirlilik durumunda da önleyici olmak için sinirliliğin sebeplerini araştırıp ortadan kaldırmak gerekir. Çocuk anne baba arasındaki ilişkilerden dolayı sinirli ise; çocuğa yapılabilecek müdahale uzun dönemde sorunu çözemeyecektir.
- Çocuğa karşı olumlu aile tutumu izlenmelidir.
- Çocuğa olaylar karşısında sakin davranışlarla örnek olunmalıdır.
- Sinirlenerek yaptığı davranışlar sonucu çocuğun isteğini elde etmesine izin verilmemelidir.
- Özellikle erken bebeklik döneminde öz bakım ihtiyaçları ( uyku; beslenme; yemek; temizlik…) geciktirilmeden karşılanmalıdır.
- Çocuğa yeteri kadar ilgi; sevgi gösterilmelidir. Sevgisiz kalan çocuk her zaman her koşulda problem davranış gösterir.
KOCA; E. ( 2006 ). “ Çocuğunuzu Ne Kadar Tanıyorsunuz “ Goa Yayınları; İstanbul
Saldırganlık karşı tarafa verilen fiziksel tepkidir. İnsanda varolan bir dürtüdür. Bu dürtü her zaman ortaya çıkmaz; çoğunlukla bastırılır ama yok olmaz yok olmaz biçim değiştirir.
Saldırganlığın sözel; fiziksel; pasif ve aktif olmak üzere çeşitleri vardır. Her gelişim döneminde bu saldırganlık çeşitlerinden biri karşımıza çıkar. Örneğin bebeklik döneminde aktif saldırganlık ön plandadır. Bebek ihtiyaçları karşılanmadığı zaman öfkelenme; ağlama; elini kolunu; ayağını amaçsız sağa sola vurma tepkileri gösterirken 1-4 yaşları arasındaki erken çocukluk döneminde; eşyaları fırlatıp atma; birilerine vurma; ısırma gibi fiziksel saldırganlık daha çok görülür. 4-5 yaşlarında ise sözel saldırganlık ifadeleri artar. Orta çocukluk döneminde çocukların saldırganlığı daha amaca yöneliktir.
Saldırganlığın Nedenleri :
- Dil gelişimini henüz yeni yeni kazanmaya başlayan çocuk kendini ifade edemezse beden diline başvurur; saldırgan davranışlar gösterir.
- Çocuk otoriter veya aşırı hoşgörülü aile tutumlarıyla yetiştiğinde bu davranış oluşabilir.
- Kendine güveni olmayan ya da baskı altındaki çocuk saldırgan davranışlar gösterebilir.
- Çocuğun yapmaya çalıştıkları konusunda engellenmesi ile saldırganlık oluşabilir.
- Aile içerisindeki sorunlar; sevgi ve ilgi yetersizliği; örselenme çocuğu saldırgan yapar.
- Çocukların çevresindeki değişiklikler saldırganlık nedenlerindendir.
Saldırganlığın Belirtileri
- Saldırgan çocuk eşyaları fırlatma; kendini yerlere atma; bağırma; itme; çekme; etrafına saldırma gibi davranışları sıklıkla gösterir.
- Tükürme; ısırma; çimdikleme; sıkma; amaçsız kollarını ayaklarını savurma; aniden eliyle pençeleme hareketi… gibi davranışlar gösterir.
- Belli kişilere takıntılı olabilir. Belirli kişilere karşı nefret dolu ve daha saldırgan belirli kişilere ise sevgi dolu olabilir.
- Saldırgan çocuk; genellikle aktif ve hareketlidir. Aktifliğin sonucu olarak elinde yüzünde; ayaklarında yaralar olabilir.
- Ev çevresinde saldırgan olan çocuk dışarıda içe kapanık; utangaç ve sakin olabilir.
Saldırganlığı Önleme Yolları
- Çocuk saldırganlıklarını önlemenin en etkili yolu saldırganlık nedenlerini tespit edip ortadan kaldırmaya çalışmaktır. Anne babanın aşırı hoşgörülü davranışlarından dolayı saldırganlık eğilimi gösteren çocuk dışarıya karşı sakin ; utangaç olabilirler. Böyle çocuklar için anne baba tutumlarının değişmesi gerekir.
- Yetişkinler saldırgan davranışlar sergileyerek çocuklara kötü örnek olmamalıdır.
- Şiddet; saldırganlık içeren filmler; video oyunları çocuklardan uzak tutulmalıdır.
- Çocuğun gösterdiği saldırgan davranışlar görmemezlikten gelinmemeli; tölörans gösterilmemeli ancak çocuk dayakla da cezalandırılmamalıdır.
- Çocuklar kendilerinden beklenenleri gerçekleştiremediklerinde; kendilerini yetersiz ya da başarısız hissettiklerinde de saldırganlık gösterebilirler. Çocuğun gelişimine ve yaşına uygun beklentiler içinde olunmalıdır.
- Çocuğun güven duygusu geliştikçe beklemeyi ve tepkilerini kontrol edebilmeyi öğrenir. Bu yüzden çocuğa güven aşılanmalıdır.
- Çocuğun saldırganlığına cezalandırmak yerine; uysal olduğu durumlara kanalize olmak ve ödüllendirmek çocuğu uysal davranmaya motive eder. Saldırganlığı azalır.
- Çocuk; saldırgan dürtüyü boşaltmak için spor gibi çeşitli faaliyetlere yönlendirilmelidir.
Saldırgan çocuğa aktif olmasını sağlayacak hareketli oyunlar veya etkinlikler hazırlanmalı; oyunlarda çocuğa sorumluluk verilmelidir.
- Çocuğun kendi davranışını eleştirmesine ve empati kurmasına yönelik hikayeler oluşturmak ve bu hikayeleri çocuğa okumak yararlıdır.
Sinirlilik
Sinirlilikte; öfkeye benzeyen bir durumdur. Anlık olarak ortaya çıkmadan ziyade daha mizaci bir durumdur. Uyaranlara; değişikliklere verilen çoşkusal tepkilerdir.
Sinirlilik Nedenleri
- Hamileliği gergin geçen annelerin bebekleri büyük ihtimalle sinirli doğar. Bebek anne karnında annenin yaşadığı olaylardan direkt etkilenir.
- Ailede sinirli bireylerin olması çocuğu sinirli yapar.
- Ailenin çocuğa davranış şekli; uygulanan disiplin yöntemi; ebeveynlerin kendi aralarındaki gergin ilişkiler çocuğu etkiler.
- Düzensiz aile yaşamı; çocuğun ihtiyaçlarının zamanında karşılanmaması; yeteri kadar ilgi; sevgi görememesi çocuğu sinirlendirir.
- Çocuğun yaşadığı ölüm; boşanma; hastalık; kaza… gibi durumlar duygusal olarak sarsılmasına neden olur.
Sinirlilik Belirtileri
- Sinirli çocuklar genelde zayıf; hastalığa meyilli; narindirler.
- Yüz ifadeleri kızgın; kaşları çatıktır.
- Yüzleri solgundur; sinirlenme anında burunları; yanakları kızarır. Ciltleri hassastır; hemen kızarır.
- Hava; bölge; iklim değişikliklerine hassastırlar.
- Düzensiz yemek yerler. Hazımsızlık ve kabızlık yaşarlar.
- Korkulu rüyalar; gece ağlamaları görülebilir.
- Alıngandırlar; iletişim problemi yaşarlar.
- Oyunlarda geçimsizlik gösterebilirler. Çabuk sıkılabilirler.
- Ağlama nöbetleri geçirebilir; morarıncaya kadar ağlayabilirler.
- Duyguları fazla inişli çıkışlıdır. Aşırı üzgün; durgun ya da neşeli olabilirler.
Sinirliliği Önleme Yolları
- Diğer problemlerde olduğu gibi sinirlilik durumunda da önleyici olmak için sinirliliğin sebeplerini araştırıp ortadan kaldırmak gerekir. Çocuk anne baba arasındaki ilişkilerden dolayı sinirli ise; çocuğa yapılabilecek müdahale uzun dönemde sorunu çözemeyecektir.
- Çocuğa karşı olumlu aile tutumu izlenmelidir.
- Çocuğa olaylar karşısında sakin davranışlarla örnek olunmalıdır.
- Sinirlenerek yaptığı davranışlar sonucu çocuğun isteğini elde etmesine izin verilmemelidir.
- Özellikle erken bebeklik döneminde öz bakım ihtiyaçları ( uyku; beslenme; yemek; temizlik…) geciktirilmeden karşılanmalıdır.
- Çocuğa yeteri kadar ilgi; sevgi gösterilmelidir. Sevgisiz kalan çocuk her zaman her koşulda problem davranış gösterir.
KOCA; E. ( 2006 ). “ Çocuğunuzu Ne Kadar Tanıyorsunuz “ Goa Yayınları; İstanbul