Çocukların Gelişim Basamakları ve Riskli Bebeklerin Ayrımı
ÇOCUKLARIN GELİŞİM BASAMAKLARI VE RİSKLİ BEBEKLERİN AYRIMI
Doğumda:
Yenidoğan fizyolojik fleksiyondadır. Oturma pozisyonuna getirmek için ellerinden tutulup çekildiğinde baş geride kalır. Yüzüstü yatırıldığında burnunu bir yandan diğer yana çevirebilir. Eller kapalıdır. Kolay açılmaz.
Muhtemel Tehlikeler: İzole parmak hareketlerinin olmaması. Başın ısrarlı tek yöne çevrilmesi. Yüzükoyun pozisyonda yüzün yerden kurtarılamaması; abartılı sırt ekstansiyon arkı.
1AY; Sırtüstü yatarken bacakları ardarda tekmeler. Yüzüstünde hem bacaklar hem kollar hareket eder. Oturma pozisyonunda gövde ve baş düz hatta kalabilir. Gözler açılır ve kapanır. Çok çaba gösterirse oyuncağa odaklanır.
Muhtemel tehlikeler;
Vücudun altında bacakları bükmede zorluk. Ardarda bacak hareketlerinin olmayışı; kol ve bacaklardaki hareketlerin sınırlı açıda yapılabilmesi; yakalama ve bırakmanın olmaması.
2-3 AY ; Kollar daha fazla ekstansiyona gelir. Sırtüstü ardarda tekmelemeyi; orta hat üzerinde başı tutabilmeyi başarır.
Muhtemel tehlikeler ;
Elerden tutarak oturmaya gelme manevrası yaparken başı dik tutamama; başın arkada yay gibi ark oluşturması.
4-5 AY ; Yüzükoyun dirseklere dayanır. Karnı üzerinde yüzükoyun döner. Sırtüstü yatarken ayaklarını ağza getirmeye çalışır. Yan dönebilir. Yüzükoyun bir eli kaldırıp oyuncak yakalamaya çalışırken diğer tarafa ağırlık aktarır. Sırtüstünde kolları tamamen düz uzatıp oyuncağı tutar. Küpü palmar (elin yanı ile) yakalar. İki elle oyuncak tutar.
Muhtemel Tehlikeler :
Yüzüstü yatarken yana doğru yer değiştirmede zorluk. Kifotik (kambur sırtla) oturma .Otururken desteklendiğinde bile dik oturamama.
6-7 AY ¸ Sırtüstü yatarken ayaklarıyla oynar. Kollarından çekildiğinde kendini kaldırır. Hızlı döner. İyi şekilde oturur. Sürünmeye başlar.
Muhtemel Tehlikeler ; Sırtüstü veya yüzüstü başı orta hatta tutamamak. Eli ile uzanırken pelvisin tilt yapamaması.(kalçanın kıvrılamaması)
8-9 AY; Sırtüstü yatmak istemez. Oturmadan dört ayak pozisyonuna ve tekrar oturmaya geçer. Oturma pozisyonunda oyuncakları manuple eder. Öne ve yanlara koruyucu reaksiyon yapabilir. Radyal (elin başparmak tarafı) ince tutma yapabilir. Sürünür. emekler. Desteklendiğinde ayakta durur.
Muhtemel Tehlikeler : Tavşan zıplaması veya komando sürünmesi yapmak sadece W Oturuşu ( Kurbağa oturuşu) yapmak.
10-11 AY; Çok hızlı emekler. Kollarından çekildiğinde ayağa kalkar. Otururken sağa ve sola dönüp oyuncağa erişebilir. İnce yakalama (cımbız) yapabilir. Seri ve hızlı dönebilir. Bir elinden tutulduğunda yürüyebilir.
Muhtemel tehlikeler ; Oturma pozisyonunda iken hala tam denge kuramaması. Ellerinden tutup kaldırılmaya çalışıldığında hala ayağa kalkamama ve ayak tabanından destek alamama
12 AY; Emekleme pozisyonundan ayağa kalkar. Oturmadan emekleme pozisyonuna ve tekrar oturmaya geçerken seri ve hızlıdır. Yan oturmada çeşitli pozisyonlar alabilir. Top yuvarlar; kaşıkla kendini besleyebilir. Bağımsız yürümeye başlar ancak yürüken kolları fleksiyonda kendini koruma pozisyonundadır. Geniş adımlarla yürür. Ayakta durmadan oturmaya kontrollü geçer.
Muhtemel tehlikeler : Gövde ve ekstremitede gerginlik. Laksite ve insitabilite. Ayakta durmadan oturmaya az kontrollü geçme.
13-15 AY; Dışarıdan destek olmaksızın ayakta durur. Yerden ayağa desteksiz kalkar. Elinde bir obje taşır. 2 küpü aynı elinde taşır. Yüksek sandalye ya da masadan objeleri atar. Objeleri atarken dirseği ekstansiyondadır (uzatılmış pozisyondadır). Erişkinlerin kullandığı sandalyeye tırmanır. Geri geri birkaç adım atar. Elinden tutulduğunda adım atar.
Muhtemel Tehlikeler; Tavşan zıplaması yaparak ilerleme. Yüzükoyun göbeği yerde ilerleme. Hala emeklememiş olma.
15-18 AY; Yürürken objeleri iter. Merdivenlerden emekleyerek iner. Topu tekmeler. Kitap sayfalarını teker teker olmasa bile 2 -3 sayfalar halinde çevirir. Pelvisin (kalça kuşağı) üzerinde ayakta kendini dengeli olarak destekler. Kol salınımı olmadan koordine olmayan biçimde koşar. Yana birkaç adım alır.
Muhtemel Tehlikeler; Hala bağımsız yürümenin olmaması.
18-24 AY : Tek ayağını yerden kaldırır. Küçük engelleri aşar. Beş-altı küplük kule yapar. Şişenin içine bazı nesneler koyar. Motor aktiviteleri taklit eder. Elinden tutulduğunda adımlar. Alçak basamaktan atlayarak inmeye gayret eder.
Muhtemel tehlikeler : Ayakta durduğunda bacakların pelvisten dar veya geniş olması; yürürken ve koşarken sık düşme.
2 YAŞ; Küçük bir topu ileri tekmeler; baş üzerinde top fırlatır. Altı- yedi küpten kule yapar. Sayfaları teker teker çevirir. Kapı kulplarını çevirir. Basamakları teker teker çıkar ve iner. Dışarıdan desteklendiğinde basamakları teker teker değil ardı ardına da çıkabilir.
Muhtemel tehlikeler : Yürürken sık düşme veya hala bağımsız yürüyememe. İçe basarak veya aşırı eksternal rotasyonda (bacakları dışa çevirerek) yürüme destek yüzeyinin pelvisten geniş veya dar olması.
2;5 YAŞ; Bir ayağı kullanarak basamaktan atlar. Parmak ucu yürüme hareketini taklit eder. Üç tekerlekli bisiklet sürer. Koşmaya kol hareketleri de eşlik edebilir. Geri geri düz çizgide yürür.
Muhtemel tehlikeler : Yürürken sık düşme veya yürümeme. İçe basarak veya aşırı eksternal rotasyonda yürüme destek yüzeyinin pelvisten geniş veya dar olması.
3 YAŞ; Yerden yükseğe zıplar. Bisikletine kolay biner; pedalları çevirir. 5-6 cm’lik objeleri atar. Top yakalayabilir X işaretini taklit eder. Makasla kesmeye çalışır. Köprü yapar. Hızlı akıcı ve resprokal yürür ve koşar. Bir basamaktan atlar.
Muhtemel tehlikeler: Yürürken sık düşme veya yürümeme. İçe basarak veya aşırı eksternal rotasyonda (bacakları dışa çevirerek) yürüme destek yüzeyinin pelvisten geniş veya dar olması.
3.5 YAŞ; Çeşitli tiplerde 3 tekerlekli bisikletleri kullanır. Tek ayak üzerinde 3sn den fazla durur. Bir ayak üzerinde hoplar. İleri doğru birkaç kez atlar. Top tekmeler. Blokları kullanarak kule inşa eder. Şişe içinden obje çıkartır. Koşarak topa vurur. Yükseğe zıplayabilir.
Muhtemel tehlikeler: Top veya yumuşak objeleri yakalamada güçlük. Tek ayak üzerinde kalarak tekmeleme veya hoplamada zorluk.
4 YAŞ; Topu ileri fırlatırken gövdesini çevirir. Tek ayak üzerinde birkaç kez zıplar. Parmak ucu ayakta durabilir ve yürüyebilir. İki tekerlekli bisikleti kullanabilir. Üç parmakla kalem tutar. Düz çizgi çizmeye çalışır. Respirokal koşar.
Muhtemel tehlikeler: Yüksek yere tırmanma veya yüksekten atlama gibi orta ve üst derecede beceri gerektiren durumları yapamama.
Topu yakalamada ve topu tekmelemede zorluk; el beceri azlığı.
4.5 YAŞ: Üç metre uzaklıktaki kişiye topu atar. 6-7 cm’ lik basamaktan atlar. Kağıdı ikiye böler. Büyük kareler keser. Kağıdı mektup zarfı gibi katlar. Düşmeden kaldırım kenarında yürür.
Muhtemel tehlikeler: Asimetrik vücut pozisyonu gerektiren becerilerde zorluk. Bir bacakla zıplarken veya bir kolla fırlatırken disosiye ekstremite hareketleri
5 YAŞ: İleri ve yana iki ayak uzaklığa zıplar. On-onbeş cm’lik objelerden aşağı atlar. Kaykay ve bisiklete biner. Üçlü dinamik kavrar. Basit şekilleri (numara veya yazıları) kopyalar.
Muhtemel tehlikeler: Bisikleti kullanamama. Diğer çocukların rahatlıkla tamamlayabildiği motor aktiviteleri taklit edememe. Pelvisten geniş veya dar yürüme; top fırlatamama; kalemi üçlü tutuşu yapamama ve avuçla kavrama.
Çocuklarda gelişim basamaklarında ortaya çıkan bozuk ve eksik gelişmeler nörolojik bazı hastalıkların habercisi olabilir.
Bu durumları en sağlıklı değerlendirmek için öncelikle Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı’na ve gerek duyulursa Çocuk Nörolojisi Uzmanı’na danışılmalıdır.
Riskli bebeklerin ayrılarak erken girişimlerle hareket ve sosyal gelişimlerinin arttırılması için erken tanı çok önemlidir.
Uzm. Fizyoterapist Gönül ACAR