Dıabet (Şeker) Hastasının Ayak Bakımı
DİYABET HASTASINDA AYAK BAKIMI
Kan şekeri yüksekliği ayağa giden damarlarda hasar yaparsa kan akımı azalır. Kan akımı azalması sonucu cildin beslenmesi bozulacağından ayaklarda yaralar oluşur. Bu yarada mikroplar daha kolay çoğalacağından iltihap sıklıkla gelişir. Şeker yüksekliği sinir hasarı da yaptığından duyu kaybı; ayaklarda şekil bozukluğu ve nasır gelişebilir. Ayak iyi bakılmaz ise ayaklarda yara oluşabildiği gibi; siyahlaşma (gangren) da gelişebilir.
Ayakları soğuk; cildi morarmış ve ayak üzeri kılları dökülmüş kişilerde kanlanma iyi değildir.
Sinir hasarı olunca ayakta yanma; karıncalanma; uyuşma ve yorgunluk olabilir. Sinir hasarı nedeniyle soğuk; sıcak ayrımı yapılamadığı gibi ayakkabının yaptığı hasar veya nasır hissedilemez. Bu durumlar ayakta yara oluşmasını artırır.
Ayak bakımı için önerilenler şunlardır:
1.Sigarayı bırakınız
2.Çıplak ayakla yürümeyiniz. Denizde; kumsalda ve evde terlik kullanınız.
3.Ayakları yara yapacak aktivitelerden kaçının; çıplak ayakla yürümeyin; sıcak suya koymayın; suyun sıcaklığına bakmadan banyo yapmayınız.
4.Tırnak kesimi önemlidir. Tırnakları banyodan sonra düz olarak kesiniz. Tırnak köşelerini derin olarak kesmeyiniz. Keskin tırnak kenarlarını törpüleyin. Banyodan sonra başparmak tırnaklarının yan kenarına; tırnak ile etin birleştiği kısma; pamuk çubuğu ile baticon sürünüz. İyi göremiyorsanız veya kesmekte güçlük çekiyorsanız; ayak tırnaklarını kesmek için başkasından yardım isteyiniz.
5.Pedikür yaptırmayınız
6.Ayaklarınızı hergün yıkayınız. Ayaklarınızı uzun süre suda bırakmayınız. Ayak muayenesi yapınız; kızarıklık; morarma var mı bakınız; ayak tabanına ve parmak altlarına bakınız. Bu amaçla bir ayna kullanabilirsiniz. Ayaklarınızı ılık su ile yıkayınız ve yumuşak sabun kullanarak temizleyiniz ve kurulayınız. Özellikle parmak aralarının ıslak kalmamasına dikkat ediniz. Eğer ıslak kalırsa mantar gelişir. Ayak üstlerine hergün nemlendirici krem sürünüz. Akşamları vazelin de sürebilirsiniz.
7.Çorap: pamuklu çorap giyin; çorap gevşek olmalı; iz bırakmamalıdır. Çorabınızı hergün değiştirin. Ayağınız terleyince çorabınızı değiştiriniz. Lastikli; dar; küçük; çok bol; veya bacağınızda iz bırakan çoraplar kullanmayın. Çoraplarınızın kaymasına engel olmak için dizinizin altından veya üstünden lastik kullanmayın veya çorabınızı yuvarlayıp düğümlemeyin
8.Ayakkabı : bol veya dar olmamalı; ayak şeklinize uygun olmalı; ucu sivri ve topuklu olmamalıdır. Burnu açık; sert; topuklu; ayağınızı sıkan veya çok bol ayakkabılar giymeyiniz. Parmak aralarına giren terlik veya sandalet tipi ayakkabılar giymeyiniz. Yumuşak deriden yapılmış ayakkabılar tercih edilmelidir. Ayakkabı almaya akşam saatlerine gidiniz. Bu saatlerde ayağınızın en şiş olduğu zamandır. Ayakkabı alırken moda veya şıklıktan çok ayağınızın sağlığını düşününüz. Ayakkabıyı ilk giydiğinizde kısa süreli giyip değiştiriniz. İmkanınız varsa şeker hastaları için özel olarak yapılan ayakkabılardan alınız. Hergün ayakkabınızın içini elinizle kontrol ediniz ve içinde ayağınıza zarar verebilecek sertlik veya çivi çıkıntısı olup olmadığına bakınız. Ayakkkabınızı çorapsız giymeyiniz.
9.Ayağınızda nasır varsa kesinlikle nasır ilacı kullanmayın. Jilet ve benzeri kesicilerle kesmeyiniz; kazımayınız.
10.Ayağınız çok terliyorsa çoraplarınızı sık sık değiştirin. Ayağınızın nemli veya ıslak kalmasına izin vermeyiniz.
11.Ayaklarınıza sıcak su torbaları; ısıtıcı petler veya diğer ısıtıcı aletler uygulamayınız. Bunlar yara veya yanık oluşmasına neden olurlar.
Tedavi:
Yüzeyel ülser varsa: Temizlenir; ölü dokular temizlenir; hidrojel kullanılır.
Enfeksiyon varsa: Antibiyotik verilir; günde 2 kez pansuman yapılır; ayak yukarıda tutulur.
Ayaktaki yaralar iyileşmesi için gerek görülürse hiperbarik oksijen tedavisi yapılır.Bu amaçla hazırlanmış özel kabinlere girilir ve orada yüksek basınçlı oksijen verilerek yara iyileşir.
Komplikasyonları Azaltmanın İlk Yolu: Şeker Ayarı
Yapılan bilimsel çalışmalar gerek tip 1 gerek Tip 2 diyabetli hastalarda kan şekerinin normale yakın olmasının komplikasyonları azalttığını göstermiştir.
Tip 1 diyabetli hastalarda yapılan Diyabet Kontrolü ve Komplikasyonları Çalışmasınasına (Diyabetes Control and Complications Study: DCCT); 1441 tip 1 diyabetli hasta dahil edilmiş ve bunlara rastgele olarak geleneksel tedavi veya yoğun glikoz kontrolü uygulanmıştır. Kan şeker düzeyi düşük olan hastalarda retinopati riskinin %76; mikroalbüminüri riskinin %43; nöropati denen sinir hasarının %64 oranında azaldığı saptanmıştır.
Tip 2 diyabetli hastalarda yapılan bir büyük araştırma ise UKPDS çalışması adını alır. Bu klinik çalışmaya 3867 yeni tanı konmuş tip 2 diyabetli hasta dahil edilmiş ve çalışmada 4 farklı ilaç tedavisi ile yoğun tedavinin yapıldığı hastalar ile sadece diyet yapan hastalardaki organ komplikasyonları araştırılmıştır. Açlık kan şekeri < 108 mg/dl olan hastalar yoğun tedavi edilmiş grubu oluşturmuştur. 10 yıldan fazla süreyle hastalar izlenmiş ve kan şekeri düşük olan ve HbA1c si %7.0’den küçük olan hastalarda komplikasyonların daha az görüldüğü saptanmıştır
Komplikasyonlar Nasıl Önlenebilir?
1.Kan şekerini normale yakın tutarak.
2.LDL Kolesterolü 100 mg/dl’nin altına indirerek.
3.Fazla kilo varsa zayıflayarak veya normal kiloya gelerek
4.Tansiyonu normale getirerek ( büyük tansiyon 13 veya altında olmalı; küçük tansiyon 8 veya altında olmalı)
5.HbA1c değerini %6 civarında tutarak; HbA1c’nin bir sayı azalması küçük damar komplikasyonlarını %37 azaltır.
6.Homosistein düzeyi yüksek ise düşürerek
7.Serbest radikallere karşı antioksidan sebze ve meyve yemek; yenemiyorsa antioksidan vitaminler (E vitamini; C vitamini gibi) almalı. E vitaminin günde 400 üniteden fazla alınması zararlıd
8.Ayaklarınızın bakımını yapınız.
9.Sigarayı bırakın; sigara insülin direncini arttırır; kan şekerini yükseltir ve kalp hastalığı riskiniz artar.
10.Hergün yürüyüş yapın; hergün 30 dakika yürümek şekere çok faydalıdır.
11.Doğru beslenin
KAYNAKLAR:
1. http://www.drdiyabet.com
2. http://www.sekerhastaligi.biz
3. http://www.endokrin.org
4. http://www.gidiyet.com
Kan şekeri yüksekliği ayağa giden damarlarda hasar yaparsa kan akımı azalır. Kan akımı azalması sonucu cildin beslenmesi bozulacağından ayaklarda yaralar oluşur. Bu yarada mikroplar daha kolay çoğalacağından iltihap sıklıkla gelişir. Şeker yüksekliği sinir hasarı da yaptığından duyu kaybı; ayaklarda şekil bozukluğu ve nasır gelişebilir. Ayak iyi bakılmaz ise ayaklarda yara oluşabildiği gibi; siyahlaşma (gangren) da gelişebilir.
Ayakları soğuk; cildi morarmış ve ayak üzeri kılları dökülmüş kişilerde kanlanma iyi değildir.
Sinir hasarı olunca ayakta yanma; karıncalanma; uyuşma ve yorgunluk olabilir. Sinir hasarı nedeniyle soğuk; sıcak ayrımı yapılamadığı gibi ayakkabının yaptığı hasar veya nasır hissedilemez. Bu durumlar ayakta yara oluşmasını artırır.
Ayak bakımı için önerilenler şunlardır:
1.Sigarayı bırakınız
2.Çıplak ayakla yürümeyiniz. Denizde; kumsalda ve evde terlik kullanınız.
3.Ayakları yara yapacak aktivitelerden kaçının; çıplak ayakla yürümeyin; sıcak suya koymayın; suyun sıcaklığına bakmadan banyo yapmayınız.
4.Tırnak kesimi önemlidir. Tırnakları banyodan sonra düz olarak kesiniz. Tırnak köşelerini derin olarak kesmeyiniz. Keskin tırnak kenarlarını törpüleyin. Banyodan sonra başparmak tırnaklarının yan kenarına; tırnak ile etin birleştiği kısma; pamuk çubuğu ile baticon sürünüz. İyi göremiyorsanız veya kesmekte güçlük çekiyorsanız; ayak tırnaklarını kesmek için başkasından yardım isteyiniz.
5.Pedikür yaptırmayınız
6.Ayaklarınızı hergün yıkayınız. Ayaklarınızı uzun süre suda bırakmayınız. Ayak muayenesi yapınız; kızarıklık; morarma var mı bakınız; ayak tabanına ve parmak altlarına bakınız. Bu amaçla bir ayna kullanabilirsiniz. Ayaklarınızı ılık su ile yıkayınız ve yumuşak sabun kullanarak temizleyiniz ve kurulayınız. Özellikle parmak aralarının ıslak kalmamasına dikkat ediniz. Eğer ıslak kalırsa mantar gelişir. Ayak üstlerine hergün nemlendirici krem sürünüz. Akşamları vazelin de sürebilirsiniz.
7.Çorap: pamuklu çorap giyin; çorap gevşek olmalı; iz bırakmamalıdır. Çorabınızı hergün değiştirin. Ayağınız terleyince çorabınızı değiştiriniz. Lastikli; dar; küçük; çok bol; veya bacağınızda iz bırakan çoraplar kullanmayın. Çoraplarınızın kaymasına engel olmak için dizinizin altından veya üstünden lastik kullanmayın veya çorabınızı yuvarlayıp düğümlemeyin
8.Ayakkabı : bol veya dar olmamalı; ayak şeklinize uygun olmalı; ucu sivri ve topuklu olmamalıdır. Burnu açık; sert; topuklu; ayağınızı sıkan veya çok bol ayakkabılar giymeyiniz. Parmak aralarına giren terlik veya sandalet tipi ayakkabılar giymeyiniz. Yumuşak deriden yapılmış ayakkabılar tercih edilmelidir. Ayakkabı almaya akşam saatlerine gidiniz. Bu saatlerde ayağınızın en şiş olduğu zamandır. Ayakkabı alırken moda veya şıklıktan çok ayağınızın sağlığını düşününüz. Ayakkabıyı ilk giydiğinizde kısa süreli giyip değiştiriniz. İmkanınız varsa şeker hastaları için özel olarak yapılan ayakkabılardan alınız. Hergün ayakkabınızın içini elinizle kontrol ediniz ve içinde ayağınıza zarar verebilecek sertlik veya çivi çıkıntısı olup olmadığına bakınız. Ayakkkabınızı çorapsız giymeyiniz.
9.Ayağınızda nasır varsa kesinlikle nasır ilacı kullanmayın. Jilet ve benzeri kesicilerle kesmeyiniz; kazımayınız.
10.Ayağınız çok terliyorsa çoraplarınızı sık sık değiştirin. Ayağınızın nemli veya ıslak kalmasına izin vermeyiniz.
11.Ayaklarınıza sıcak su torbaları; ısıtıcı petler veya diğer ısıtıcı aletler uygulamayınız. Bunlar yara veya yanık oluşmasına neden olurlar.
Tedavi:
Yüzeyel ülser varsa: Temizlenir; ölü dokular temizlenir; hidrojel kullanılır.
Enfeksiyon varsa: Antibiyotik verilir; günde 2 kez pansuman yapılır; ayak yukarıda tutulur.
Ayaktaki yaralar iyileşmesi için gerek görülürse hiperbarik oksijen tedavisi yapılır.Bu amaçla hazırlanmış özel kabinlere girilir ve orada yüksek basınçlı oksijen verilerek yara iyileşir.
Komplikasyonları Azaltmanın İlk Yolu: Şeker Ayarı
Yapılan bilimsel çalışmalar gerek tip 1 gerek Tip 2 diyabetli hastalarda kan şekerinin normale yakın olmasının komplikasyonları azalttığını göstermiştir.
Tip 1 diyabetli hastalarda yapılan Diyabet Kontrolü ve Komplikasyonları Çalışmasınasına (Diyabetes Control and Complications Study: DCCT); 1441 tip 1 diyabetli hasta dahil edilmiş ve bunlara rastgele olarak geleneksel tedavi veya yoğun glikoz kontrolü uygulanmıştır. Kan şeker düzeyi düşük olan hastalarda retinopati riskinin %76; mikroalbüminüri riskinin %43; nöropati denen sinir hasarının %64 oranında azaldığı saptanmıştır.
Tip 2 diyabetli hastalarda yapılan bir büyük araştırma ise UKPDS çalışması adını alır. Bu klinik çalışmaya 3867 yeni tanı konmuş tip 2 diyabetli hasta dahil edilmiş ve çalışmada 4 farklı ilaç tedavisi ile yoğun tedavinin yapıldığı hastalar ile sadece diyet yapan hastalardaki organ komplikasyonları araştırılmıştır. Açlık kan şekeri < 108 mg/dl olan hastalar yoğun tedavi edilmiş grubu oluşturmuştur. 10 yıldan fazla süreyle hastalar izlenmiş ve kan şekeri düşük olan ve HbA1c si %7.0’den küçük olan hastalarda komplikasyonların daha az görüldüğü saptanmıştır
Komplikasyonlar Nasıl Önlenebilir?
1.Kan şekerini normale yakın tutarak.
2.LDL Kolesterolü 100 mg/dl’nin altına indirerek.
3.Fazla kilo varsa zayıflayarak veya normal kiloya gelerek
4.Tansiyonu normale getirerek ( büyük tansiyon 13 veya altında olmalı; küçük tansiyon 8 veya altında olmalı)
5.HbA1c değerini %6 civarında tutarak; HbA1c’nin bir sayı azalması küçük damar komplikasyonlarını %37 azaltır.
6.Homosistein düzeyi yüksek ise düşürerek
7.Serbest radikallere karşı antioksidan sebze ve meyve yemek; yenemiyorsa antioksidan vitaminler (E vitamini; C vitamini gibi) almalı. E vitaminin günde 400 üniteden fazla alınması zararlıd
8.Ayaklarınızın bakımını yapınız.
9.Sigarayı bırakın; sigara insülin direncini arttırır; kan şekerini yükseltir ve kalp hastalığı riskiniz artar.
10.Hergün yürüyüş yapın; hergün 30 dakika yürümek şekere çok faydalıdır.
11.Doğru beslenin
KAYNAKLAR:
1. http://www.drdiyabet.com
2. http://www.sekerhastaligi.biz
3. http://www.endokrin.org
4. http://www.gidiyet.com