Sinir Sistemi (Systema Nervosum)
SİNİR SİSTEMİ (SYSTEMA NERVOSUM)
Sinir Sistemi ( Systema Nervosum ) ikiye ayrılır. çevresel sinir sistemi ve merkezi sinir sitemi (veya sinir ağı); canlıların iç ve dış çevrelerini algılamasına yol açan; bilgi elde eden ve elde edilen bilgiyi işleyen; vücut içerisinde hücreler ağı sayesinde elektrik sinyallerinin farklı bölgelere iletimini sağlayan; organların ; kasların aktivitelerini düzenleyen bir organ sistemidir. Beyin insan vücudunun en önemli organlarındandır. Sinir sisteminde bulunan hastalıklar; Meningitis ( menenjit ) ; Şizofreni ; Alzheimer hastalığı ; Kortikal görme bozukluğu; Parkinson hastalığı ; Epilepsi ( sara ) hastalığı bunlar sinir sisteminde bulunan bazı hastalık çeşitleridir.
SİNİR SİSTEMİNİN GENEL MORFOLOJİSİ
Canlılar yaşamları boyunca yaşadıkları dış ortamın ve kendi iç ortamlarının etkisinde kalırlar. Kendi iç ortamlarında gelişen olaylardan veya dış ortamdan kaynaklanan uyartıları alma; ilgili yerlere iletme; değerlendirme ve cevap verme işini sinir hücresi üstlenir. Sinir hücreleri ve sinir bağ dokusu birlikte sinir sistemini meydana getirir. Aşağı sınıf canlılarda çok basit bir yapı gösteren sinir sistemi; canlıların sınıfı yükseldikçe gelişmiş bir yapı gösterir.
Sinir hücresine neuron; sinir bağ dokusuna neuroglia denir. Neuron uyarılma ve uyartıyı iletme özelliğine sahiptir. İnsan vücudu incelendiğinde çok yaygın bir sinir ağı ile döşeli olduğu görülür. Duyu özel alıcılar tarafından alınan; iç veya dış ortamdan kaynaklanan uyartıların beyin corteksinde oluşturduğu histir. Duyu; duyu neuronları tarafından taşınır ve ikiye ayrılır.
I-Genel duyu
II-Özel duyu
I-Genel duyu
1- Superficial (yüzlek) duyu
2- Derin duyu
3- Visceral duyu
Superficial (yüzlek) duyu
1- Protopatik duyu
A-Epikritik duyu
Derin duyu
1- Bilinçli derin duyu
2- Bilinçsiz derin duyu
Visceral duyu
İç organlardan ( splachnion ) alınan duyudur.
II-Özel duyu
Göz; içkulak; burun; ve dil’de bulunan özel alıcılar tarafından alınan görme; işitme; denge; koku ve tat duyularıdır.
Reseptör
Uyarılabilen ve uyarıldığında elektrik sinyali üreten yapılara reseptör denir.
Reseptörler işlevlerine göre
1- Mekanik reseptörler
2- Termo reseptörler
3- Nosi reseptörler
4- Elektromanyetik reseptörler
5- Kemoreseptörler diye beş gruba ayrılır.
Mekanik reseptörler :
1- Kapsülsüz reseptörler
2- Kapsüllü reseptörler diye iki gruba ayrılır.
Kapsülsüz reseptörler :
1- Serbest sinir sonlanması (epidermis ve cornea’da bulunur.)
2- Merkel diski (kılsız deride)
3- Kıl follikülü reseptörleri (kıllı deride)
Kapsüllü reseptörler :
1- Meissner corpusculu (el ayası ve ayak tabanında bulunur.)
2- Pacinian corpusculu (dermis’te bulunur. )
3- Rufini corpusculu ( dermis’te bulunur.)
4- Kas iğciği (iskelet kasında bulunur. )
5- Golgi tendon organı (tendolarda bulunur. ) diye beş gruba ayrılır.
Reseptörler bulundukları yere göre
1- Extroseptor
2- İnteroseptor
3- Proprioseptör diye üç gruba ayrılır.
SİNİR SİSTEMİNİN EMBRİYOLOJİK GELİŞİMİ
Fecondation (Döllenme ) gerçekleştikten üç hafta sonra; embriyonun dorsal tarafındaki ektoderm kalınlaşır ve neural plak’ı oluşturur. Neural plak armut şeklinde olup baş tarafı genişçedir. Gelişim sürecine bağlı olarak neural plakta uzunlamasına bir oluk oluşur. Bu longitudinal oluk’a sulcus neuralis denir. Zamanla neural oluğun iki kenarı yukarıya doğru kıvrılarak birbirine yaklaşır ve kaynaşarak canalis neuralis’i yapar. Canalis neuralis’ten merkezi sinir sistemi elemanları olan encephalon ve medulla spinalis’teki multipolar neuronlar; ependim hücreleri; astrosit ve oligodendrositler; preganglionik sempatikve parasempatik neuronlar gelişir. Periferik sinir sistemi elemanları olan arka kök ganglion’u; V.;VII.;VIII.;IX. ve X. kafa çifti sinirlerinin ganglionlarındaki duyu neuronları; adrenal medulla’daki kromafin hücreleri; satellit ve schwann hücreleri; postganglionik sempatik ve parasempatik neuronlar crista neuralis’ten gelişir. Canalis neuralis’in her iki ucu başlangıçta açıktır. Prenatal yaşamın 4.haftasında kapanır. Canalis neuralis’in ön tarafında bulunan deliğe neuroporus anterior; arka ucunda bulunan deliğe de neuroporus posterior denir. Neuroporus anterior’u lamina terminalis isimli yapı kapatır. Neuroporus anterior kapanmazsa foetus’ta anencephaly ismiyle bilinen gelişim defekti gelişir. Neural kanalın arka ucunda yer alan neuroporus posterior kapanmazsa ; lumbal bölgede omurga’da ve medulla spinalis’te spina bifida diye bilinen gelişim defekti gelişir.
Normal gelişimini tamamlayan Canalis neuralis’in ön tarafı genişler. Genişleyen bu ön taraf enine iki daralmayla üç keseciğe ayrılır. Bu keseciklere primer beyin kesecikleri denir. Primer beyin kesecikleri önden arkaya doğru prosencephalon (ön beyin) ; mesencephalon (orta beyin) ve rhombencephalon (arka beyin) diye adlandırılır. Canalis neuralis’in lumeninden beyin ventrikülleri ve arka parçasından da medulla spinalis (omurilik) gelişir.
SİNİR SİSTEMİNİ OLUŞTURAN ELEMANLAR
Sinir sistemi ; sinir hücreleri ve sinir bağ dokusundan oluşur. Sinir hücresi olan neuron’nun bir gövdesi ve bu gövdeden çıkan uzantıları vardır. Gövdeden çıkan uzun vetek uzantıya axon; kısa ve birden fazla olan uzantılara dendrit denir. Axon’un uzunluğu 120 cm ye kadar uzayabilir. Axon üzerinde axolemma denilen ince bir zar bulunur. Bu zarın altında neuroflamentler ve microtubuller bulunur. Microtubuller hızlı bir axonal iletiye hizmet eder. Elektrik sinyalleri neuronun gövdesinden axon kanalıyla sinaptik terminale doğru iletilir. Axon üzerinde ayrıca miyelin ve schwann zarları (kılıfları) bulunur. Merkezi sinir sistemi içinde yer alan neuronların axonları üzerinde yalnız miyelin zarı bulunur. Periferik neuronların axonları üzerinde ise hem miyelin hemde schwann kılıfları yer alır. Otonom neuronların postganglionik liflerinin axonları üzerinde ise yalnızca schwann kılıfları bulunur.
Miyelin kılıfları lipitten zengin bir zardır. Merkezi sinir sisteminde miyelin’i oligodendrocyt’ler ; periferik sinir sisteminde ise schwann hücreleri üretir. Bir oligodendrosit 40-50 axon için miyelin üretebilir. Bir şıchwann hücresi ise ancak bir axon için miyelin üretebilmektedir. Periferik sinirlerin aksonları üzerinde bulunan myelin 1mm’ lik aralıklarla boğumlar oluşturur. Bu boğumlara Ranvier boğumları denir. Çapı kalın ve miyelinli olan sinir liflerinde uyartı iletimi hızlı olur. Hücre gövdesinden sinaptik terminale doğru olan sinaps (uyartı) iletimine anterograte; bunun tersi yönünde olan sinaps (uyartı) iletimine de retrograte ileti denir. Duyu neuronlarından daha büyük olan motor neuronlar gelişimlerini daha önce tamamlar. Duyu neuronları; küçük neuronlar ve glia hücreleri daha geç olgunlaşırlar. Olgunlaşan neuronlar çoğalma yeteneklerini kaybederler ve bir daha çoğalamazlar.
Neuronlar işlevlerine göre ;
1- Motor neuron
2- Duyu neuronu
3- Ara neuron diye üç gruba ayrılır.
Neuronlar uzantılarına göre ;
1- Neuron unipolare
2- Neuron bipolare
3- Neuron multipolare diye üç gruba ayrılır.
Neuron unipolare :
Unipolar neuron’da neuron gövdesi yuvarlaktır. Çekirdeği büyüktür. Neuron gövdesinden bir tek uzantı çıkar. Bu tek uzantı neuron gövdesinden çıkar çıkmaz çok kısa bir seyirden sonra T harfi şeklinde iki dala ayrılır. T ‘ nin dallarından biri axon diğeri dendrit olarak kabul edilir. Bu tip neuronlar kafa sinirlerine ait ganglionlarda ve arka kök ganglionunda bulunurlar.
Neuron bipolare :
Neuron gövdesi mekik şeklindedir. Her iki uçtan birer uzantı çıkar. Koku yolunun birinci neuronu; görme yolunun birinci neuronu ve ganglion cochleare ile ganglion vestibulare’de bulunan neuronlar ; bipolar neuronlardır.
Neuron multipolare :
Neuron gövdesi çok kenarlıdır.Tek bir axon’a ve çok sayıda dendrit’e sahiptir. İnsan vücudunda bulunan neuronların büyük bir bölümü multipolar neurondur. Multipolar neuronlar axonlarının uzunluğuna göre iki gruba ayrılır.
1- Neuron multipolare longiaxonicum (Golgi I tipi )
2- Neuron multipolare breviaxonicum (Golgi II tipi)
Motor sinir lifleri üç tipe ayrılır;
1- Alfa lifler
2- Gamma lifler
3- C tipi lifler
Alfa motor lifleri miyelinli olup büyüktür. Ekstrafuzal kas liflerini innerve ederek kasılmayı sağlarlar. Gamma motor lifleri miyelinsiz olup küçüktürler. İntrafuzal kas liflerini innerve ederek kas tonusunu ayarlarlar. C tipi motor lifleri miyelinsiz ve küçük liflerdir. Damar duvarındaki düz kas liflerini innerve ederek damardan geçecek olan kan miktarını ayarlarlar.
Motor ünite
Bir alfa motor neuron ve onun innerve ettiği kas liflerine bir motor ünite denir.
Üst motor neuron
Beyin motor cortexini beyin sapı veya medulla spinalis ön boynuz motor nöronlarına bağlayan neuronaüst motor neuron denir.
Alt motor neuron
Beyin sapında veya medulla spinalis ön boynuzunda bulunan ve iskelet kaslarını innerve eden motor neurona alt motor neuron denir.
SİNİR SİSTEMİ BAĞ DOKUSU :
Sinir sistemi bağ dokusuna neuroglia denir. Neuroglia glia hücreleri ve glia liflerinden oluşur. Glia hücreleri sayıca neuronlardan 10 kat daha fazladır. Çoğalma yeteneği olan glia hücreleri; neuronlara desteklik yapar; beslenmelerini sağlar; metabolizma artıklarını uzaklaştırır ve neuronları mikroplara karşı korur. Nöroglia iki gruba ayrılır.
1- Santral neuroglia
2- Periferik neuroglia
Santral neuroglia
1- Macroglia
2- Mikroglia
Macroglia
1- Astrosit
2- Oligodendrosit
3- Ependimosit
Periferik neuroglia
1- Satellit hücreleri
2- Schwann hücreleri
3- Lemmal hücreler diye üç gruba ayrılır.
Synapsis interneuralis (sinaps)
Neuronlar arasındaki görev ilişkisine sinaps denir. Sinapslar yaptıkları bağlantıya göre; synapsis axodendritica ; axoaxonalis ve axosomatica diye adlandırılır. İşlevlerine göre de eksite edici (uyarıcı-iletici ) ve inhibe edici(engelleyici) diye iki gruba ayrılır.
Çizgili kasın innervasyonunda merkez ile kas arasında ileti bir tek motor neuron tarafından sağlanır. Çizgili kas ile motor neuron arasında ara istasyon görevi yapan herhangi bir ganglion bulunmaz. Otonom sinirlerde ise ileti iki neuronla sağlanır. Hedef organ ile uyartının çıkış merkezi arasında bir ganglion yer alır. Uyartının çıkış merkezi ile ganglion arasındaki sinir lifine preganglionik lif; ganglion ile hedef organ arasındaki life ise postganglionik lif denir. Uyartı iletimi sırasında sinaps aralığına bir takım kimyasal maddeler salgılanır. Uyartıyı ileten bu kimyasal maddelere neurotransmittermaddeler denir. Somatomotor liflerin sinaptik terminallerinde asetilkolin ; parasempatik preganglionik ve postganglionik lif ucunda asetilkolin; simpatik preganglionik lif ucunda asetilkolin; postganglionik lif ucunda ise noradrenalin salgılanır.
SİNİR SİSTEMİNİN MORFOLOJİK OLARAK SINIFLANDIRILMASI
Sinir sistemi morfolojik olarak iki bölüme ayrılır.
I-Systema nervosum centrale (Pars centralis )
II-Systema nervosum periphericum (Pars peripeherica)
Systema nervosum centrale (Merkezi Sinir Sistemi )
Merkezi sinir sistemi ; encephalon (beyin) ve medulla spinalis’ten (omurilik) oluşur.
Merkezi sinir sistemi beş bölüme ayrılır.
1- Medulla spinalis
2- Rhombencephalon
3- Mesencephalon
4- Diencephalon
5- Telencephalon
Systema nervosum periphericum ( Periferik Sinir Sistemi )
Periferik sinir sistemi iki bölüme ayrılır.
1- Nervi craniales ( kafa sinirleri )
2- Nervi spinales ( spinal sinirler )
Periferik sinir sistemi
Beyinden çıkıp perifere giden sinirlere nervi craniales veya kafa sinirleri; medulla spinalis’ten çıkan sinirlere de nervi spinales veya spinal sinirler denir. Cranial sinirler beyin tabanında önden arkaya doğru dizilmiş on iki çift sinirden oluşur.Bunlara Kafa çift sinirleri de denir.
Kafa Çifti Sinirleri :
I.Nervus olfactorius
II.Nervus opticus
III.Nervus oculomotorius
IV.Nervus trochlearis
V.Nervus trigeminus
VI.Nervus abducens
VII.Nervus facialis
VIII.Nervus vestibulocochlearis
IX.Nervus glossopharyngeus
X.Nervus vagus
XI.Nervus accessorius
XII.Nervus hypoglossus
Kafa sinirlerinin taşıdığı lif cinsi
1-Genel somatik afferent ( genel duyu )
2- Genel visceral afferent ( iç organ duyusu )
3-Özel visceral afferent ( tat; koku )
Sinir Sistemi ( Systema Nervosum ) ikiye ayrılır. çevresel sinir sistemi ve merkezi sinir sitemi (veya sinir ağı); canlıların iç ve dış çevrelerini algılamasına yol açan; bilgi elde eden ve elde edilen bilgiyi işleyen; vücut içerisinde hücreler ağı sayesinde elektrik sinyallerinin farklı bölgelere iletimini sağlayan; organların ; kasların aktivitelerini düzenleyen bir organ sistemidir. Beyin insan vücudunun en önemli organlarındandır. Sinir sisteminde bulunan hastalıklar; Meningitis ( menenjit ) ; Şizofreni ; Alzheimer hastalığı ; Kortikal görme bozukluğu; Parkinson hastalığı ; Epilepsi ( sara ) hastalığı bunlar sinir sisteminde bulunan bazı hastalık çeşitleridir.
SİNİR SİSTEMİNİN GENEL MORFOLOJİSİ
Canlılar yaşamları boyunca yaşadıkları dış ortamın ve kendi iç ortamlarının etkisinde kalırlar. Kendi iç ortamlarında gelişen olaylardan veya dış ortamdan kaynaklanan uyartıları alma; ilgili yerlere iletme; değerlendirme ve cevap verme işini sinir hücresi üstlenir. Sinir hücreleri ve sinir bağ dokusu birlikte sinir sistemini meydana getirir. Aşağı sınıf canlılarda çok basit bir yapı gösteren sinir sistemi; canlıların sınıfı yükseldikçe gelişmiş bir yapı gösterir.
Sinir hücresine neuron; sinir bağ dokusuna neuroglia denir. Neuron uyarılma ve uyartıyı iletme özelliğine sahiptir. İnsan vücudu incelendiğinde çok yaygın bir sinir ağı ile döşeli olduğu görülür. Duyu özel alıcılar tarafından alınan; iç veya dış ortamdan kaynaklanan uyartıların beyin corteksinde oluşturduğu histir. Duyu; duyu neuronları tarafından taşınır ve ikiye ayrılır.
I-Genel duyu
II-Özel duyu
I-Genel duyu
1- Superficial (yüzlek) duyu
2- Derin duyu
3- Visceral duyu
Superficial (yüzlek) duyu
1- Protopatik duyu
A-Epikritik duyu
Derin duyu
1- Bilinçli derin duyu
2- Bilinçsiz derin duyu
Visceral duyu
İç organlardan ( splachnion ) alınan duyudur.
II-Özel duyu
Göz; içkulak; burun; ve dil’de bulunan özel alıcılar tarafından alınan görme; işitme; denge; koku ve tat duyularıdır.
Reseptör
Uyarılabilen ve uyarıldığında elektrik sinyali üreten yapılara reseptör denir.
Reseptörler işlevlerine göre
1- Mekanik reseptörler
2- Termo reseptörler
3- Nosi reseptörler
4- Elektromanyetik reseptörler
5- Kemoreseptörler diye beş gruba ayrılır.
Mekanik reseptörler :
1- Kapsülsüz reseptörler
2- Kapsüllü reseptörler diye iki gruba ayrılır.
Kapsülsüz reseptörler :
1- Serbest sinir sonlanması (epidermis ve cornea’da bulunur.)
2- Merkel diski (kılsız deride)
3- Kıl follikülü reseptörleri (kıllı deride)
Kapsüllü reseptörler :
1- Meissner corpusculu (el ayası ve ayak tabanında bulunur.)
2- Pacinian corpusculu (dermis’te bulunur. )
3- Rufini corpusculu ( dermis’te bulunur.)
4- Kas iğciği (iskelet kasında bulunur. )
5- Golgi tendon organı (tendolarda bulunur. ) diye beş gruba ayrılır.
Reseptörler bulundukları yere göre
1- Extroseptor
2- İnteroseptor
3- Proprioseptör diye üç gruba ayrılır.
SİNİR SİSTEMİNİN EMBRİYOLOJİK GELİŞİMİ
Fecondation (Döllenme ) gerçekleştikten üç hafta sonra; embriyonun dorsal tarafındaki ektoderm kalınlaşır ve neural plak’ı oluşturur. Neural plak armut şeklinde olup baş tarafı genişçedir. Gelişim sürecine bağlı olarak neural plakta uzunlamasına bir oluk oluşur. Bu longitudinal oluk’a sulcus neuralis denir. Zamanla neural oluğun iki kenarı yukarıya doğru kıvrılarak birbirine yaklaşır ve kaynaşarak canalis neuralis’i yapar. Canalis neuralis’ten merkezi sinir sistemi elemanları olan encephalon ve medulla spinalis’teki multipolar neuronlar; ependim hücreleri; astrosit ve oligodendrositler; preganglionik sempatikve parasempatik neuronlar gelişir. Periferik sinir sistemi elemanları olan arka kök ganglion’u; V.;VII.;VIII.;IX. ve X. kafa çifti sinirlerinin ganglionlarındaki duyu neuronları; adrenal medulla’daki kromafin hücreleri; satellit ve schwann hücreleri; postganglionik sempatik ve parasempatik neuronlar crista neuralis’ten gelişir. Canalis neuralis’in her iki ucu başlangıçta açıktır. Prenatal yaşamın 4.haftasında kapanır. Canalis neuralis’in ön tarafında bulunan deliğe neuroporus anterior; arka ucunda bulunan deliğe de neuroporus posterior denir. Neuroporus anterior’u lamina terminalis isimli yapı kapatır. Neuroporus anterior kapanmazsa foetus’ta anencephaly ismiyle bilinen gelişim defekti gelişir. Neural kanalın arka ucunda yer alan neuroporus posterior kapanmazsa ; lumbal bölgede omurga’da ve medulla spinalis’te spina bifida diye bilinen gelişim defekti gelişir.
Normal gelişimini tamamlayan Canalis neuralis’in ön tarafı genişler. Genişleyen bu ön taraf enine iki daralmayla üç keseciğe ayrılır. Bu keseciklere primer beyin kesecikleri denir. Primer beyin kesecikleri önden arkaya doğru prosencephalon (ön beyin) ; mesencephalon (orta beyin) ve rhombencephalon (arka beyin) diye adlandırılır. Canalis neuralis’in lumeninden beyin ventrikülleri ve arka parçasından da medulla spinalis (omurilik) gelişir.
SİNİR SİSTEMİNİ OLUŞTURAN ELEMANLAR
Sinir sistemi ; sinir hücreleri ve sinir bağ dokusundan oluşur. Sinir hücresi olan neuron’nun bir gövdesi ve bu gövdeden çıkan uzantıları vardır. Gövdeden çıkan uzun vetek uzantıya axon; kısa ve birden fazla olan uzantılara dendrit denir. Axon’un uzunluğu 120 cm ye kadar uzayabilir. Axon üzerinde axolemma denilen ince bir zar bulunur. Bu zarın altında neuroflamentler ve microtubuller bulunur. Microtubuller hızlı bir axonal iletiye hizmet eder. Elektrik sinyalleri neuronun gövdesinden axon kanalıyla sinaptik terminale doğru iletilir. Axon üzerinde ayrıca miyelin ve schwann zarları (kılıfları) bulunur. Merkezi sinir sistemi içinde yer alan neuronların axonları üzerinde yalnız miyelin zarı bulunur. Periferik neuronların axonları üzerinde ise hem miyelin hemde schwann kılıfları yer alır. Otonom neuronların postganglionik liflerinin axonları üzerinde ise yalnızca schwann kılıfları bulunur.
Miyelin kılıfları lipitten zengin bir zardır. Merkezi sinir sisteminde miyelin’i oligodendrocyt’ler ; periferik sinir sisteminde ise schwann hücreleri üretir. Bir oligodendrosit 40-50 axon için miyelin üretebilir. Bir şıchwann hücresi ise ancak bir axon için miyelin üretebilmektedir. Periferik sinirlerin aksonları üzerinde bulunan myelin 1mm’ lik aralıklarla boğumlar oluşturur. Bu boğumlara Ranvier boğumları denir. Çapı kalın ve miyelinli olan sinir liflerinde uyartı iletimi hızlı olur. Hücre gövdesinden sinaptik terminale doğru olan sinaps (uyartı) iletimine anterograte; bunun tersi yönünde olan sinaps (uyartı) iletimine de retrograte ileti denir. Duyu neuronlarından daha büyük olan motor neuronlar gelişimlerini daha önce tamamlar. Duyu neuronları; küçük neuronlar ve glia hücreleri daha geç olgunlaşırlar. Olgunlaşan neuronlar çoğalma yeteneklerini kaybederler ve bir daha çoğalamazlar.
Neuronlar işlevlerine göre ;
1- Motor neuron
2- Duyu neuronu
3- Ara neuron diye üç gruba ayrılır.
Neuronlar uzantılarına göre ;
1- Neuron unipolare
2- Neuron bipolare
3- Neuron multipolare diye üç gruba ayrılır.
Neuron unipolare :
Unipolar neuron’da neuron gövdesi yuvarlaktır. Çekirdeği büyüktür. Neuron gövdesinden bir tek uzantı çıkar. Bu tek uzantı neuron gövdesinden çıkar çıkmaz çok kısa bir seyirden sonra T harfi şeklinde iki dala ayrılır. T ‘ nin dallarından biri axon diğeri dendrit olarak kabul edilir. Bu tip neuronlar kafa sinirlerine ait ganglionlarda ve arka kök ganglionunda bulunurlar.
Neuron bipolare :
Neuron gövdesi mekik şeklindedir. Her iki uçtan birer uzantı çıkar. Koku yolunun birinci neuronu; görme yolunun birinci neuronu ve ganglion cochleare ile ganglion vestibulare’de bulunan neuronlar ; bipolar neuronlardır.
Neuron multipolare :
Neuron gövdesi çok kenarlıdır.Tek bir axon’a ve çok sayıda dendrit’e sahiptir. İnsan vücudunda bulunan neuronların büyük bir bölümü multipolar neurondur. Multipolar neuronlar axonlarının uzunluğuna göre iki gruba ayrılır.
1- Neuron multipolare longiaxonicum (Golgi I tipi )
2- Neuron multipolare breviaxonicum (Golgi II tipi)
Motor sinir lifleri üç tipe ayrılır;
1- Alfa lifler
2- Gamma lifler
3- C tipi lifler
Alfa motor lifleri miyelinli olup büyüktür. Ekstrafuzal kas liflerini innerve ederek kasılmayı sağlarlar. Gamma motor lifleri miyelinsiz olup küçüktürler. İntrafuzal kas liflerini innerve ederek kas tonusunu ayarlarlar. C tipi motor lifleri miyelinsiz ve küçük liflerdir. Damar duvarındaki düz kas liflerini innerve ederek damardan geçecek olan kan miktarını ayarlarlar.
Motor ünite
Bir alfa motor neuron ve onun innerve ettiği kas liflerine bir motor ünite denir.
Üst motor neuron
Beyin motor cortexini beyin sapı veya medulla spinalis ön boynuz motor nöronlarına bağlayan neuronaüst motor neuron denir.
Alt motor neuron
Beyin sapında veya medulla spinalis ön boynuzunda bulunan ve iskelet kaslarını innerve eden motor neurona alt motor neuron denir.
SİNİR SİSTEMİ BAĞ DOKUSU :
Sinir sistemi bağ dokusuna neuroglia denir. Neuroglia glia hücreleri ve glia liflerinden oluşur. Glia hücreleri sayıca neuronlardan 10 kat daha fazladır. Çoğalma yeteneği olan glia hücreleri; neuronlara desteklik yapar; beslenmelerini sağlar; metabolizma artıklarını uzaklaştırır ve neuronları mikroplara karşı korur. Nöroglia iki gruba ayrılır.
1- Santral neuroglia
2- Periferik neuroglia
Santral neuroglia
1- Macroglia
2- Mikroglia
Macroglia
1- Astrosit
2- Oligodendrosit
3- Ependimosit
Periferik neuroglia
1- Satellit hücreleri
2- Schwann hücreleri
3- Lemmal hücreler diye üç gruba ayrılır.
Synapsis interneuralis (sinaps)
Neuronlar arasındaki görev ilişkisine sinaps denir. Sinapslar yaptıkları bağlantıya göre; synapsis axodendritica ; axoaxonalis ve axosomatica diye adlandırılır. İşlevlerine göre de eksite edici (uyarıcı-iletici ) ve inhibe edici(engelleyici) diye iki gruba ayrılır.
Çizgili kasın innervasyonunda merkez ile kas arasında ileti bir tek motor neuron tarafından sağlanır. Çizgili kas ile motor neuron arasında ara istasyon görevi yapan herhangi bir ganglion bulunmaz. Otonom sinirlerde ise ileti iki neuronla sağlanır. Hedef organ ile uyartının çıkış merkezi arasında bir ganglion yer alır. Uyartının çıkış merkezi ile ganglion arasındaki sinir lifine preganglionik lif; ganglion ile hedef organ arasındaki life ise postganglionik lif denir. Uyartı iletimi sırasında sinaps aralığına bir takım kimyasal maddeler salgılanır. Uyartıyı ileten bu kimyasal maddelere neurotransmittermaddeler denir. Somatomotor liflerin sinaptik terminallerinde asetilkolin ; parasempatik preganglionik ve postganglionik lif ucunda asetilkolin; simpatik preganglionik lif ucunda asetilkolin; postganglionik lif ucunda ise noradrenalin salgılanır.
SİNİR SİSTEMİNİN MORFOLOJİK OLARAK SINIFLANDIRILMASI
Sinir sistemi morfolojik olarak iki bölüme ayrılır.
I-Systema nervosum centrale (Pars centralis )
II-Systema nervosum periphericum (Pars peripeherica)
Systema nervosum centrale (Merkezi Sinir Sistemi )
Merkezi sinir sistemi ; encephalon (beyin) ve medulla spinalis’ten (omurilik) oluşur.
Merkezi sinir sistemi beş bölüme ayrılır.
1- Medulla spinalis
2- Rhombencephalon
3- Mesencephalon
4- Diencephalon
5- Telencephalon
Systema nervosum periphericum ( Periferik Sinir Sistemi )
Periferik sinir sistemi iki bölüme ayrılır.
1- Nervi craniales ( kafa sinirleri )
2- Nervi spinales ( spinal sinirler )
Periferik sinir sistemi
Beyinden çıkıp perifere giden sinirlere nervi craniales veya kafa sinirleri; medulla spinalis’ten çıkan sinirlere de nervi spinales veya spinal sinirler denir. Cranial sinirler beyin tabanında önden arkaya doğru dizilmiş on iki çift sinirden oluşur.Bunlara Kafa çift sinirleri de denir.
Kafa Çifti Sinirleri :
I.Nervus olfactorius
II.Nervus opticus
III.Nervus oculomotorius
IV.Nervus trochlearis
V.Nervus trigeminus
VI.Nervus abducens
VII.Nervus facialis
VIII.Nervus vestibulocochlearis
IX.Nervus glossopharyngeus
X.Nervus vagus
XI.Nervus accessorius
XII.Nervus hypoglossus
Kafa sinirlerinin taşıdığı lif cinsi
1-Genel somatik afferent ( genel duyu )
2- Genel visceral afferent ( iç organ duyusu )
3-Özel visceral afferent ( tat; koku )