Afazi Terapisi
AFAZİ TERAPİ SÜRECİ (TREATMENT SEQUENCE)
Afazi terapisi; bireyin ihtiyaçlarına ve zamana göre değişiklik gösterir. Bazen tartışmalıdır ve hastanın bağlantılı ve doğal konuşma becerilerini saptama olanağı verir. Çoğu zaman; yapılandırılmıştır. Hastanın sağaltımı için belirli; değişmez hedefler vardır. Bunlar; raporlarda ve terapi planlarında hem kısa dönem hem uzun dönem amaçlar olarak operasyonel tanımlarıyla birlikte yazılır. Her terapi seansındaki önemsenmeyen amaçlar; afazili bireyin; iletişimi kendi isteğiyle kontrol etme becerisini yeniden en üst düzeye çıkarmayı hedefler. Bu amaç; modalitelerle; dilsel süreçlerle ve hastalığın şiddetiyle kesişir. Konuşma becerisinin düzeltilmesinde olduğu gibi; işitsel anlamanın düzeltilmesinde de hastanın yanıtları kaydedilir ve her seanstan seansa olan ilerlemesi grafik olarak gösterilir. Böylece; hastanın performans örnekleri kaydedilmiş olur. The BASE-10 Yanıt Formu; hastanın yanıtlarını kaydetmenin bir yoludur ve terapiste uyaranları organize etmeyi ve sunmayı; hastanın ilerlemesini görmeyi ve eğitimi yapılmamış maddelerin genellemesiyle ilgili olan klinik sorulara yanıt bulmayı sağlar.
Değiştirilemeyen yapılandırılmış sağaltım program formatı bulunmamaktadır. Fakat; bir kez terapi hedefleri belirlenirse; uyaranlar belirlenip sıralanırsa; hastanın yanıtlarının nasıl puanlanacağına ve saklanacağına karar verilirse ve hastanın performansı uygun bir şekilde ölçülürse hastanın yetersiz/uygun olmayan tepkileri değiştirilebilir; şekillendirilebilir. Tablo 7.2de verilen terapi süreci; bütün etkinlikler için olmasa da; çoğu etkinlik ve klinik etkileşim için tipik bir örnektir. Bütün aşamalar her hasta için kullanılmaz. Her bireyin düzeyine göre esneklik sağlanmalıdır. Bu terapötik etkileşim süreci; hem alıcı hem ifade edici etkinliklerle sağlanabilir.
Bu terapi süreci başta Vignolo (1964); Basso (1978) ve LaPointe’nin (1982) araştırmaları olmak üzere birçok klinisyen ve araştırmacının çalışmalarından uyarlanmıştır.
Bu terapi sürecini/sıralamasını uygulamaktan ziyade yazması ya da okuması daha çok zaman alır. Klinisyen-hasta etkileşimi dinamik olmalı ve hastanın düzeyine göre ilerlemelidir. Klinisyen–hasta etkileşimi; hastaya cömert bir şekilde sunulan model olma; biçimlendirme; ipucu verme ve yeteri miktarda uygun; gerçek ve pozitif ödüllerle sağlanan hızlı bir değiş-tokuşa benzer.
Tablo 7-2. Terapi Süreci/sıralaması
Aşama Etkinlik Örnek
1 Hataları ayırma Resim kartları yanlış olarak puanlanır (aile üyelerinin polaroid resimleri)
2 Hataların doğasını açıklama ve gösterme
(semantik; sentaktik; fonolojik ve diğer) Sen Ali’yi gösterdin; o senin oğlun. Ben Ayşe’yi göstermeni istedim
3 Doğru olan için model olma
a- doğru olarak üretme
b- doğru-yanlış farkını gösterme
Bana bak; beni izle. Bu Ayşe; bu Ayşe’nin resmi.
Ali işte burada. Sana sorduğum bu değil. Ayşe burada. Bu resim Ayşe’nin.
4 Hastanın doğru tepkiyi üretmesi
a- klinisyenle birlikte
b- tek başına (ipuçları)
Benimle birlikte işaret et. Bana Ayşe’yi göster. Ayşe nerede?
Ayşe’yi göster. Ayşe nerede? Evet; doğru. Başardın.
5 Tekrarlama-stabilize etme (ödüllendirme)
a- anında
b- gecikmeli
Ayşe’yi göster. Güzel. Şimdi üç kez. Ayşe’yi göster. Ayşe’yi göster. Ayşe’yi göster. Doğru.
Ayşe’yi göster. Şimdi değil; bekle.. (3-5sn bekleme). Benim sinyalimi izle. Şimdi. Güzel.
6 İstemli olarak kontrol etmeye aktarma
(uzunluğun; karmaşıklığın artması; doğallık) Bana kızını göster. Güzel. Be resimlerden hangisi senin ilk çocuğun? Güzel. Ayşe’yi ve karını göster. Harika.
7 Orijinal formunu yeniden uyarma (isteğe bağlı) Ayşe’yi göster.
LaPointe’den alınmıştır (1982).
Afazi terapisi; bireyin ihtiyaçlarına ve zamana göre değişiklik gösterir. Bazen tartışmalıdır ve hastanın bağlantılı ve doğal konuşma becerilerini saptama olanağı verir. Çoğu zaman; yapılandırılmıştır. Hastanın sağaltımı için belirli; değişmez hedefler vardır. Bunlar; raporlarda ve terapi planlarında hem kısa dönem hem uzun dönem amaçlar olarak operasyonel tanımlarıyla birlikte yazılır. Her terapi seansındaki önemsenmeyen amaçlar; afazili bireyin; iletişimi kendi isteğiyle kontrol etme becerisini yeniden en üst düzeye çıkarmayı hedefler. Bu amaç; modalitelerle; dilsel süreçlerle ve hastalığın şiddetiyle kesişir. Konuşma becerisinin düzeltilmesinde olduğu gibi; işitsel anlamanın düzeltilmesinde de hastanın yanıtları kaydedilir ve her seanstan seansa olan ilerlemesi grafik olarak gösterilir. Böylece; hastanın performans örnekleri kaydedilmiş olur. The BASE-10 Yanıt Formu; hastanın yanıtlarını kaydetmenin bir yoludur ve terapiste uyaranları organize etmeyi ve sunmayı; hastanın ilerlemesini görmeyi ve eğitimi yapılmamış maddelerin genellemesiyle ilgili olan klinik sorulara yanıt bulmayı sağlar.
Değiştirilemeyen yapılandırılmış sağaltım program formatı bulunmamaktadır. Fakat; bir kez terapi hedefleri belirlenirse; uyaranlar belirlenip sıralanırsa; hastanın yanıtlarının nasıl puanlanacağına ve saklanacağına karar verilirse ve hastanın performansı uygun bir şekilde ölçülürse hastanın yetersiz/uygun olmayan tepkileri değiştirilebilir; şekillendirilebilir. Tablo 7.2de verilen terapi süreci; bütün etkinlikler için olmasa da; çoğu etkinlik ve klinik etkileşim için tipik bir örnektir. Bütün aşamalar her hasta için kullanılmaz. Her bireyin düzeyine göre esneklik sağlanmalıdır. Bu terapötik etkileşim süreci; hem alıcı hem ifade edici etkinliklerle sağlanabilir.
Bu terapi süreci başta Vignolo (1964); Basso (1978) ve LaPointe’nin (1982) araştırmaları olmak üzere birçok klinisyen ve araştırmacının çalışmalarından uyarlanmıştır.
Bu terapi sürecini/sıralamasını uygulamaktan ziyade yazması ya da okuması daha çok zaman alır. Klinisyen-hasta etkileşimi dinamik olmalı ve hastanın düzeyine göre ilerlemelidir. Klinisyen–hasta etkileşimi; hastaya cömert bir şekilde sunulan model olma; biçimlendirme; ipucu verme ve yeteri miktarda uygun; gerçek ve pozitif ödüllerle sağlanan hızlı bir değiş-tokuşa benzer.
Tablo 7-2. Terapi Süreci/sıralaması
Aşama Etkinlik Örnek
1 Hataları ayırma Resim kartları yanlış olarak puanlanır (aile üyelerinin polaroid resimleri)
2 Hataların doğasını açıklama ve gösterme
(semantik; sentaktik; fonolojik ve diğer) Sen Ali’yi gösterdin; o senin oğlun. Ben Ayşe’yi göstermeni istedim
3 Doğru olan için model olma
a- doğru olarak üretme
b- doğru-yanlış farkını gösterme
Bana bak; beni izle. Bu Ayşe; bu Ayşe’nin resmi.
Ali işte burada. Sana sorduğum bu değil. Ayşe burada. Bu resim Ayşe’nin.
4 Hastanın doğru tepkiyi üretmesi
a- klinisyenle birlikte
b- tek başına (ipuçları)
Benimle birlikte işaret et. Bana Ayşe’yi göster. Ayşe nerede?
Ayşe’yi göster. Ayşe nerede? Evet; doğru. Başardın.
5 Tekrarlama-stabilize etme (ödüllendirme)
a- anında
b- gecikmeli
Ayşe’yi göster. Güzel. Şimdi üç kez. Ayşe’yi göster. Ayşe’yi göster. Ayşe’yi göster. Doğru.
Ayşe’yi göster. Şimdi değil; bekle.. (3-5sn bekleme). Benim sinyalimi izle. Şimdi. Güzel.
6 İstemli olarak kontrol etmeye aktarma
(uzunluğun; karmaşıklığın artması; doğallık) Bana kızını göster. Güzel. Be resimlerden hangisi senin ilk çocuğun? Güzel. Ayşe’yi ve karını göster. Harika.
7 Orijinal formunu yeniden uyarma (isteğe bağlı) Ayşe’yi göster.
LaPointe’den alınmıştır (1982).