Çocukluk Obezitesi - Çocukluklarda Şişmanlık
ÇOCUKLUK OBEZİTE
Son yıllarda gelişmekte olan ülkelerde çocukluk döneminde obezite sıklığının artması kaygı vericidir. Çünkü obezitenin sağlık ve hayat süresi üzerine olumsuz etki yaptığı konusunda kuvvetli deliller mevcuttur.
ÇOCUKLARDA EN SIK HANGİ DÖNEMLERDE OBEZİTE’YE RASTLANILIR?
Erken çocukluk çağında obezite oldukça düşük olduğu (% 5’den az); gençlik ve genç erişkinlikte artış gösterdiği ve en yüksek orta yaşlarda ulaştığı söylenebilir. ABD’de obezite sıklığının okul çocuklarında % 5-10; adolesanlarda % 10-15 olduğu bildirilmektedir. Kız çocuklarında sıklık erkeklere göre daha fazladır. Obezitenin erkek çocuklarda kızlara göre daha yüksek oranda olduğunu saptamışlardır. Gelişmiş ülkelerde genellikle alt sosyoekonomik kesimlerde; gelişmekte olan ülkelerde ise üst kesimlerde obezite daha sıktır. Ülkemizde büyük kentlerde yaşayan okul çağındaki çocuklarda ve adolesanlarda % 10-15 gibi yüksek oranlar saptanmaktadır.
ÇOCUKLUK OBEZİTE İLE HASTALIKLAR
Çocukluk çağında ortaya çıkan obezite erişkin obezitesi için önemli bir risk faktörüdür. Erişkin şişmanların çoğunda obezite başlangıcının çocukluk yaşlarına uzandığı iyi bilinmektedir. Ayrıca çocukluğunda şişman olanlarda kardiyovasküler risk faktörlerinin gelişme ihtimali de daha fazladır. Yakın zamanlara kadar ülkemizde çocuklardaki şişmanlık üzerinde pek durulmamış ve “şişman çocuk; sağlıklı çocuktur” görüşü aileler ve hekimler arasında yaygın kabul görmüştür. Obezite; teşhis edildiğinde bir hastalık olarak kabul edilmeli; erişkin yaşlarda devamının ve komplikasyonlarının önlenebilmesi için erken dönemde tedaviye başlanmalıdır.
Çocukluk obezitesi ile ilgili olan diğer hastalık ve problemler şöyle sıralanabilir:
v Kalp krizi
v Diyabet
v Yüksek kan basıncı
v Yükselmiş kolesterol
v Yükselmiş trigliserit
v Astım
v Ortopedik problemler
v Sleep apne (uykuda solunumun durması)
v Yeme bozuklukları;
v Depresyon
v İntihar
v Kendine güvenin azalması
ANNE VE BABALARIN DAVRANIŞLARI ÇOCUKLARIN İŞTAH ARTIŞINA NEDEN OLABİLİR Mİ ?
‘Bu senin sağlığın için çok yararlı’
‘Bunu yemen gerekir’
‘Bu sağlığına zararlı’
‘Daha az ye kilo alıyorsun’
Bu tarz ifadeler kullanmak birçok çocuk için çok fazla şey ifade etmez. Çocuğun besin seçimlerinde diğer faktörler daha etkilidir. Çocuklar acil ihtiyaçları ve istekleri doğrultusunda seçimler yaparlar. Tat; ailenin etkisi; okul; basın; arkadaş çevresi ve kardeş çocuğun besin seçiminde iyi ya da kötü beslenmesini etkileyen faktörlerdir. Çocuk anne ve babasına çeker.
Bir davranışı örnek almak çocuğunuzun yapmasını istediğiniz bir şeyi yapmasını söylemekten çok daha etkili olabilir. Bilinçli olarak örnek olmadığınızda bile çocuğunuz sizi örnek olarak öğrenir.
Çocuklar ebevylerinin kilo alma verme konusundaki gerginliklerini sezer ve beden imajı ve sağlık konusunda akıl karıştırıcı bazı mesajlar alabilirler.
Siz gün boyu yemek yeme ve egzersize ilişkin çocuğunuza gönderdiğiniz ince mesajların muhtemelen farkında bile olmazsınız. Bunların geçip gitmesine izin vermek yerine; kendinizin; eşinizin ve tüm ailenizin yiyecek ve egzersize karşı davranışları üzerinde değişiklikler yapın.
ÇOCUKLARA DOĞRU BESLENME ALIŞKANLIKLARI NASIL KAZANDIRABİLİRİZ?
Markette birlikte alışveriş yaparken kendinizi ödüllendirmek için dondurma alacağınızı söylemeyin. Bunun yerine sebze ve meyve bölümüne gidin ve en sevdiğiniz meyveyi alın. Ne kadar güzel göründüğünden; kokusundan; renginden ve bunları yemekten nasılda hoşlandığınızdan söz edin. Çocuğunuz böylelikle sağlıklı yiyeceklerinde ödül olabileceğini öğrenecektir.
Beraber televizyon izlediğinizde gösterilenler üzerine yorum yapmaya başlayın. Kullanılan pazarlama stratejilerine dikkati çekin. Reklamlarda söylenenlere karşıt görüşler dile getirin. Çocuklara yönelik pazarlama stratejilerinin bir yönü de çocukların yiyecek firmalarının onların yanında olduğunu düşünmesini sağlamaktır. Bu fanteziye izin vermeyin. Çocuklarınıza reklamların sadece insanların daha fazla para harcamasını sağlamaya çalışmasından başka bir şey olmadığını bilmesini sağlayın.
Doyduklarını hissettiklerinde çocukları yemek yemeyi bırakmaya teşvik edin. Bu alışkanlığı edinmek ebeveynler için zordur çünkü pek çok yetişkinin anne babaları onları küçükken tabaklarındakileri bitirmedikleri için azarlamışır. Günümüzde bu taktik pek çok çocuk için artık faydalı değildir. Ebeveynler tersine çocuklarını bebeklikten itibaren; doyduktan sonra yemek yemekten caydırmalıdırlar.
Bebeklik döneminde katı gıdalar verilmeye başlanmasından itibaren yemek yemeyi çocuğunuzun tüm dikkatini verdiği bir iş haline getirin.Mama sandalyesinde ya da yemek masasında televizyon gibi dikkat dağıtıcı unsurlardan uzak bir yer olsun.
Okula giderken eline kek; meyve suyu gibi veya para vererek okulda kantinden birşeyler yemesini teşvik etmek değil sabahları oturup ailece kahvaltı yapma alışkanlığı kazandırılmalıdır.
SORU : Çocuğum 12 yaşında bir kızım var.Kilosu çok fazla.Kendisine çok fazla yememesi gerektiğini;sağlığı için zararlı olduğunu anlatıyorum ancak dinlemiyor.Ne yapmam gerekir?
CEVAP: 12 yaş ergenlik döneminin olduğu yaşlardır. Ergenliğin verdiği karşı gelme;birey olma iç güdüsü;kendi karar vermenin olduğu bir zaman diliminde olduğu için sizin önerilerinize veya uyarılarınızı dikkate almayacaktır.Aynız zamanda şu andaki kilo sorununun onun sağlığına etkisininde farkında değildir.Benim önerim bir uzmandan yardım almanız öncelikle çocuğunuzun gerçekte obez olup olmadığının saptanması önemlidir.Eğer gerçekte obez ise ona nasiyat değil daha çok evdeki beslenme düzeninde değişiklik yapılması gerekir ve anne ve babanın kendi beslenme şeklilderinde çocuklarına örnek olması en doğru çözümdür.
SORU: Bir tane 8 yaşında erkek çocuğu ve doktoru kilo vermesini önerdi.Evde kendim diyet yaptırıyorum.Ancak sürekli acıktığını söyler bende dayanamayıp birşeyler veriyorum.Sizce iştahını nasıl kesebilirim?
CEVAP: Çocuklarda obez tanısı konulsa bile büyüme ve gelişme döneminde oldukları için gelişimlerini engellememek için yetişkinlerdeki gibi diyet önerilmez.Çocuğunuzun kısıtlı diyet yapmaması gerekir.Kilo vermek çocuklarda yetişkinlere göre daha uzun zamanda verdirilir.Örneğin 10 kiloyu 10 ay veya 1 sene verilir.Yani ayda 1 kg vermesi gerekir.Bunun için sadece yiyeceklerini kısmaktansa öncelikle çocuğunuzun gün içerisinde yetersiz beslendiği içinmi bazı besinleri daha fazla veya aşırı tükettiğini saptamak gerekir.Gün içerisinde ne kadar Kalsiyum alması veya protein veya karbonhidrat veya yağ ihtiyacını belirledikten sonra beslenme önerileri verilebilir.Bunun için bir uzmandan yardım almalısınız.
SORU: 10 yaşında kız çocuğum kilolu bir çocuğum var.2 ayda 10 kg verdi.Ancak tekrar yeniden aldı ve çok üzülüyor ve sürekli ağlıyor.Tekrar diyet yapmak istemiyor.Ne yapmalıyım?
CEVAP: Çok hızlı verilen kilolar çok hızlı geri alınır.Her başarılı kilo vermenin arkasından geri alınan kilolar başarızlık ve depresyona sürükleyebilir.Bunun için bir pedagog ile görüşebilirsiniz.Asıl önemli olan diyet değildir ve çocuklarda hızlı kilo vermek kesinlikle önerilmez.
Diyetisyen Hatice Karslıoğlu
Son yıllarda gelişmekte olan ülkelerde çocukluk döneminde obezite sıklığının artması kaygı vericidir. Çünkü obezitenin sağlık ve hayat süresi üzerine olumsuz etki yaptığı konusunda kuvvetli deliller mevcuttur.
ÇOCUKLARDA EN SIK HANGİ DÖNEMLERDE OBEZİTE’YE RASTLANILIR?
Erken çocukluk çağında obezite oldukça düşük olduğu (% 5’den az); gençlik ve genç erişkinlikte artış gösterdiği ve en yüksek orta yaşlarda ulaştığı söylenebilir. ABD’de obezite sıklığının okul çocuklarında % 5-10; adolesanlarda % 10-15 olduğu bildirilmektedir. Kız çocuklarında sıklık erkeklere göre daha fazladır. Obezitenin erkek çocuklarda kızlara göre daha yüksek oranda olduğunu saptamışlardır. Gelişmiş ülkelerde genellikle alt sosyoekonomik kesimlerde; gelişmekte olan ülkelerde ise üst kesimlerde obezite daha sıktır. Ülkemizde büyük kentlerde yaşayan okul çağındaki çocuklarda ve adolesanlarda % 10-15 gibi yüksek oranlar saptanmaktadır.
ÇOCUKLUK OBEZİTE İLE HASTALIKLAR
Çocukluk çağında ortaya çıkan obezite erişkin obezitesi için önemli bir risk faktörüdür. Erişkin şişmanların çoğunda obezite başlangıcının çocukluk yaşlarına uzandığı iyi bilinmektedir. Ayrıca çocukluğunda şişman olanlarda kardiyovasküler risk faktörlerinin gelişme ihtimali de daha fazladır. Yakın zamanlara kadar ülkemizde çocuklardaki şişmanlık üzerinde pek durulmamış ve “şişman çocuk; sağlıklı çocuktur” görüşü aileler ve hekimler arasında yaygın kabul görmüştür. Obezite; teşhis edildiğinde bir hastalık olarak kabul edilmeli; erişkin yaşlarda devamının ve komplikasyonlarının önlenebilmesi için erken dönemde tedaviye başlanmalıdır.
Çocukluk obezitesi ile ilgili olan diğer hastalık ve problemler şöyle sıralanabilir:
v Kalp krizi
v Diyabet
v Yüksek kan basıncı
v Yükselmiş kolesterol
v Yükselmiş trigliserit
v Astım
v Ortopedik problemler
v Sleep apne (uykuda solunumun durması)
v Yeme bozuklukları;
v Depresyon
v İntihar
v Kendine güvenin azalması
ANNE VE BABALARIN DAVRANIŞLARI ÇOCUKLARIN İŞTAH ARTIŞINA NEDEN OLABİLİR Mİ ?
‘Bu senin sağlığın için çok yararlı’
‘Bunu yemen gerekir’
‘Bu sağlığına zararlı’
‘Daha az ye kilo alıyorsun’
Bu tarz ifadeler kullanmak birçok çocuk için çok fazla şey ifade etmez. Çocuğun besin seçimlerinde diğer faktörler daha etkilidir. Çocuklar acil ihtiyaçları ve istekleri doğrultusunda seçimler yaparlar. Tat; ailenin etkisi; okul; basın; arkadaş çevresi ve kardeş çocuğun besin seçiminde iyi ya da kötü beslenmesini etkileyen faktörlerdir. Çocuk anne ve babasına çeker.
Bir davranışı örnek almak çocuğunuzun yapmasını istediğiniz bir şeyi yapmasını söylemekten çok daha etkili olabilir. Bilinçli olarak örnek olmadığınızda bile çocuğunuz sizi örnek olarak öğrenir.
Çocuklar ebevylerinin kilo alma verme konusundaki gerginliklerini sezer ve beden imajı ve sağlık konusunda akıl karıştırıcı bazı mesajlar alabilirler.
Siz gün boyu yemek yeme ve egzersize ilişkin çocuğunuza gönderdiğiniz ince mesajların muhtemelen farkında bile olmazsınız. Bunların geçip gitmesine izin vermek yerine; kendinizin; eşinizin ve tüm ailenizin yiyecek ve egzersize karşı davranışları üzerinde değişiklikler yapın.
ÇOCUKLARA DOĞRU BESLENME ALIŞKANLIKLARI NASIL KAZANDIRABİLİRİZ?
Markette birlikte alışveriş yaparken kendinizi ödüllendirmek için dondurma alacağınızı söylemeyin. Bunun yerine sebze ve meyve bölümüne gidin ve en sevdiğiniz meyveyi alın. Ne kadar güzel göründüğünden; kokusundan; renginden ve bunları yemekten nasılda hoşlandığınızdan söz edin. Çocuğunuz böylelikle sağlıklı yiyeceklerinde ödül olabileceğini öğrenecektir.
Beraber televizyon izlediğinizde gösterilenler üzerine yorum yapmaya başlayın. Kullanılan pazarlama stratejilerine dikkati çekin. Reklamlarda söylenenlere karşıt görüşler dile getirin. Çocuklara yönelik pazarlama stratejilerinin bir yönü de çocukların yiyecek firmalarının onların yanında olduğunu düşünmesini sağlamaktır. Bu fanteziye izin vermeyin. Çocuklarınıza reklamların sadece insanların daha fazla para harcamasını sağlamaya çalışmasından başka bir şey olmadığını bilmesini sağlayın.
Doyduklarını hissettiklerinde çocukları yemek yemeyi bırakmaya teşvik edin. Bu alışkanlığı edinmek ebeveynler için zordur çünkü pek çok yetişkinin anne babaları onları küçükken tabaklarındakileri bitirmedikleri için azarlamışır. Günümüzde bu taktik pek çok çocuk için artık faydalı değildir. Ebeveynler tersine çocuklarını bebeklikten itibaren; doyduktan sonra yemek yemekten caydırmalıdırlar.
Bebeklik döneminde katı gıdalar verilmeye başlanmasından itibaren yemek yemeyi çocuğunuzun tüm dikkatini verdiği bir iş haline getirin.Mama sandalyesinde ya da yemek masasında televizyon gibi dikkat dağıtıcı unsurlardan uzak bir yer olsun.
Okula giderken eline kek; meyve suyu gibi veya para vererek okulda kantinden birşeyler yemesini teşvik etmek değil sabahları oturup ailece kahvaltı yapma alışkanlığı kazandırılmalıdır.
SORU : Çocuğum 12 yaşında bir kızım var.Kilosu çok fazla.Kendisine çok fazla yememesi gerektiğini;sağlığı için zararlı olduğunu anlatıyorum ancak dinlemiyor.Ne yapmam gerekir?
CEVAP: 12 yaş ergenlik döneminin olduğu yaşlardır. Ergenliğin verdiği karşı gelme;birey olma iç güdüsü;kendi karar vermenin olduğu bir zaman diliminde olduğu için sizin önerilerinize veya uyarılarınızı dikkate almayacaktır.Aynız zamanda şu andaki kilo sorununun onun sağlığına etkisininde farkında değildir.Benim önerim bir uzmandan yardım almanız öncelikle çocuğunuzun gerçekte obez olup olmadığının saptanması önemlidir.Eğer gerçekte obez ise ona nasiyat değil daha çok evdeki beslenme düzeninde değişiklik yapılması gerekir ve anne ve babanın kendi beslenme şeklilderinde çocuklarına örnek olması en doğru çözümdür.
SORU: Bir tane 8 yaşında erkek çocuğu ve doktoru kilo vermesini önerdi.Evde kendim diyet yaptırıyorum.Ancak sürekli acıktığını söyler bende dayanamayıp birşeyler veriyorum.Sizce iştahını nasıl kesebilirim?
CEVAP: Çocuklarda obez tanısı konulsa bile büyüme ve gelişme döneminde oldukları için gelişimlerini engellememek için yetişkinlerdeki gibi diyet önerilmez.Çocuğunuzun kısıtlı diyet yapmaması gerekir.Kilo vermek çocuklarda yetişkinlere göre daha uzun zamanda verdirilir.Örneğin 10 kiloyu 10 ay veya 1 sene verilir.Yani ayda 1 kg vermesi gerekir.Bunun için sadece yiyeceklerini kısmaktansa öncelikle çocuğunuzun gün içerisinde yetersiz beslendiği içinmi bazı besinleri daha fazla veya aşırı tükettiğini saptamak gerekir.Gün içerisinde ne kadar Kalsiyum alması veya protein veya karbonhidrat veya yağ ihtiyacını belirledikten sonra beslenme önerileri verilebilir.Bunun için bir uzmandan yardım almalısınız.
SORU: 10 yaşında kız çocuğum kilolu bir çocuğum var.2 ayda 10 kg verdi.Ancak tekrar yeniden aldı ve çok üzülüyor ve sürekli ağlıyor.Tekrar diyet yapmak istemiyor.Ne yapmalıyım?
CEVAP: Çok hızlı verilen kilolar çok hızlı geri alınır.Her başarılı kilo vermenin arkasından geri alınan kilolar başarızlık ve depresyona sürükleyebilir.Bunun için bir pedagog ile görüşebilirsiniz.Asıl önemli olan diyet değildir ve çocuklarda hızlı kilo vermek kesinlikle önerilmez.
Diyetisyen Hatice Karslıoğlu