Kasıntılı Felç (Spastik Paralizi)
KASINTILI FELÇ (SPASTİK PARALİZİ)
Tanım: KASINTILI FELÇ - SPASTİK PARALİZİ NEDİR?
Beyin dokusunun herhangi bir nedenle hasara uğraması sonucu; motor (hareket) ve zihinsel işlevin etkilendiği bir hastalıktır.
KASINTILI FELÇ - SPASTİK PARALİZİNİN NEDENLERİ:
Nedenler; doğum öncesi (Prenatal); doğumda (Natal) ve doğum sonrası (Postnatal) olarak gruplandırılır.
1. Doğum öncesi nedenler:
- Beyin dokusunda genetik bozukluk.
- Özellikle hamileliğin ilk üç ayında annenin geçirmiş olduğu kızamık; kızamıkcık; su çiçeği; influenza gibi enfeksiyonlar.
- Rh faktör uyuşmazlığı. Halk arasında kan uyuşmazlığı olarak da bilinen bu durumda vücutta kan yıkımı olur. Kan yıkım ürünleri ise beyin dokusunda birikerek harabiyete neden olur.
- Annenin; özellikle ilk üç ay içinde aldığı radyasyon.
- Annenin aldığı; plasenta barajını geçen bazı ilaçlar.
- Annenin toksik madde; alkol ve sigara alışkanlığı.
2. Doğum esnasındaki nedenler:
- Doğum esnasında; çocuğun başında travma oluşturan manüplasyonlar.
- Doğum işleminin uzaması ve çocuğun doğum yolunda uzun süre kalması; beyin dokusunun yeteri kadar oksijen alamamasına neden olur.
- Çocuğun boynuna kordon dolanması ve buna bağlı gelişen oksijen yetersizliği.
- Kan ve diğer maddelerini solunum yolunu tıkaması.
-Özellikle beyin dokusunun tam olarak gelişimini tamamlamadığı prematür doğumlarda; rahim içi basınç ile; dış basınç arasındaki farka uyum gösterilemiyebilir. Bu durumda beyin dokusunda kanamalar olabilir.
3. Doğum sonrası nedenler:
- Özellikle ansefalopati ve menejit yapan enfeksiyonlar.
- Kafa travmaları.
- Kafatası içinde kitle yapan tümör; abse gibi nedenler.
- Damarsal bozukluk ve anomaliler.
- Konvülziyonlar (ateşli hastalıklar).
Klinik:
Öyküde yukarıda sözü edilen nedenlerden biri vardır. Eğer doğum öncesi veya doğumla ilgili bir nedene bağlı ise; belirti ve bulgular ilk bir yıl içinde ortaya çıkar. Bebek; oturma; emekleme; ayağa kalkma ve konuşmada geç kalır. Hareketleri kontrollü değildir; koordinasyon bozulmuştur. Çoğunlukla tek taraflı felç şeklinde bir tutulum söz konusudur. Bununla beraber; her iki tarafta felçi veya kol ve bacaklarda felç şeklinde tutulumlar da görülebilir. Yüz ve gövde kasları etkilenebilir. Muayene bulguları şu başlıklar altında toplanır:
Spastisite (kasıntı): Beynin kontrolu ortadan kalkınca; adelelerda spastisite ortaya çıkar. Eklemlere pasif hareket yaptırıldığında; adelelerdeki spazma bağlı olarak bir dirençle karşılaşılırr. Tendon refleksleri hiperaktiftir. Babinski ve Hoffman gibi patolojik reflekler alınır; klonus görülür.
Adelelerde yetmezlik: Spastik adele fonksiyon gösteremeyen adeledir. Bu nedenle spastik felçden söz edilir.
İstemli hareket kaybı: Spestik felç nedeniyle istemli hareketler yapılamaz.
Deformite (şekil bozukluğu): Spastik adelelerin yaratmış olduğu adele imbalansı; eklemlerde sert deformitelerin oluşmasına neden olur. Buna bağlı olarak üst ekstremitede genellikle; omuzda iç rotasyon; dirsekte fleksiyon; ön kolda pronasyon; el bileğinde fleksiyon; başparmakta adduksiyon (Avuç içinde) kontraktürü gelişir. Alt ekstremitede ise; kalçalarda adduksiyon (Bu nedenle hasta; ayaklarını birbiri önüne atarak; makaslayarak yürür); fleksiyon; iç rotasyon; dizde fleksiyon; ayak bileğinde plantar fleksiyon (Ekin); ayakta ekinovarus (çomak ayak); kavus; parmaklarda pençe parmak bulunabilir.
Mental yetersizlik (zeka özürü): %30 oranında görülür. Ancak bazen; çene adelelerin tutulmasına bağlı olarak ortaya çıkan konuşma güçlüğü; yanlış olarak; mental yetersizlik şeklinde değerlendirilebilir.
Yukarıda söz edilen genel klinik tablo içinde bazen bazı klinik özellikler ön plana çıkar. Bu özelliklere göre bazı klinikopatolojik tipler tanımlanmıştır:
1. Spastik tip: En çok görülen tiptir. Çoğunlukla spastik parapleji vardır. Üst ekstremite çoğunlukla normaldir.
2. Atetozis: Bazal ganglionlar tutulmuştur. İstemsiz; anlamsız; inkoordine hareketler söz konusudur. Göz hareketlerinde kısıtlılık ve sağırlık görülebilir.
3. Ataksi: Serebellum tutulmuştur. Dengesizlik; yürüme bozukluðu bazen de şaşılık bulunur.
4. Rijidite: En ağır tiptir. Yaygın beyin harabiyeti vardır. Adele tonüsü çok artmıştır. Bu artış agonist ve antagonist adelelerde aynı derecededir. Bu nedenle kurþun boru bulgusu pozitiftir. Zeka geriliği en çok bu tiple beraber görülür.
5. Tremor: Ekstrapiramidal sistem tutulmuştur.
6. Karışık özellikler gösteren tip.
Spastik Felçte Tedavi:
Konservatif tedavi:
Adele egzersizleri: Adelelere işlev kazandırılır; eklem hareketleri korunur; hareketler arasında koordinasyon kurulmaya çalışılır. Böylece kendi kendine giyinme; yemek yeme; tuvalet ve yürüme eğitimi verilir.
Deformitelerin önlenmesi: Eklemleri işlevsel pozisyonda tutucu; alçı atel veya cihazlar kullanılır. Zaman zaman tesbite ara verilip adele egzersileri; eklemlere aktif ve pasif hareketler yaptırılır.
Konuşma tedavisi: Yüz ve çene adelelerinin tutulduğu durumlarda; ciddi konuşma güçlüğü ile beraber salya akımı vardır. Bu durumda konuşma terapisine baş vurulur.
Cerrahi tedavi:
Çocuk felcinde olduğu gibi; yumuşak doku girişimleri; kemik girişimleri ve kombine girişimler şeklindedir.
Yumuşak dokuya yönelik girişimler:
- Tenotomiler.
- Tendon uzatma girişimleri (Tenoplastiler).
- Tendon transferleri.
- Kapsülotomiler ve bağ gevşetme girişimleri.
- Nörektomiler. Spastik adelenin motor siniri seçilmiş olarak kesilir.
Kemiğe yönelik girişimler:
- Düzeltme osteotomileri.
- Artrodezler.
Kombine girişimler:
Tendon transferleri ile birlikte yapılan artrodezler.
Spastik paralizi tedavisi ve rehabilitasyonu bir ekip işidir. Hasta çocuktur; bazen mental sorunu; bazen konuşma sorunu vardır. Bu çocuğun; eğitimi; kendi kendine yetebilmesi; gereksinimlerini giderebilmesi; toplumda üretici hale gelmesi gerekir. Bu yüzden sorun yanlızca ortopedik sorun değildir. Fizyoterapist; psikolog; pedagog ve sosyolog; spastik paralizi tedavisi ekibinin diğer elemanlarıdır.
Sıkça sorulan sorular:
Kasıntılı felç tamamen iyileşebilir mi?:
Hayır. Beyin dokusunun hasar görmesine bağlı bir sorun olduğu için tamamen düzelmez.
Kasıntılı Felçin Tedavisi var mıdır?:
Bozulmuş olan hareket sistemi işlevinin iyileştirilmesine yönelik tedavi seçenekleri vardır.
Kasıntılı Felç Ortopedik bir sorun mudur?
Hayır. Sadece ortopedik bir sorun değildir. Zeka özürü veya konuşma güçlüğü olabilir. Yaşı gereği; çocuk hastalıkları; fizik tedavi ve rehabilitasyon; pedagoji; psikoloji gibi diğer dalları da ilgilendirir.
Kasıntılı FelçÖnlenebilir mi?
Annenin hamilelik dönemini sağlıklı bir şekilde geçirmesi hastalığın oluşmasında çok önemlidir.
Kasıntılı Felç Tedavisinde botoksun yeri var mıdır?
Kaslardaki kasıntının giderilmesinde; uygun koşullarda botoks uygulaması yararlı olabililir.
Prof. Dr. Necdet Şükrü Altun
Tanım: KASINTILI FELÇ - SPASTİK PARALİZİ NEDİR?
Beyin dokusunun herhangi bir nedenle hasara uğraması sonucu; motor (hareket) ve zihinsel işlevin etkilendiği bir hastalıktır.
KASINTILI FELÇ - SPASTİK PARALİZİNİN NEDENLERİ:
Nedenler; doğum öncesi (Prenatal); doğumda (Natal) ve doğum sonrası (Postnatal) olarak gruplandırılır.
1. Doğum öncesi nedenler:
- Beyin dokusunda genetik bozukluk.
- Özellikle hamileliğin ilk üç ayında annenin geçirmiş olduğu kızamık; kızamıkcık; su çiçeği; influenza gibi enfeksiyonlar.
- Rh faktör uyuşmazlığı. Halk arasında kan uyuşmazlığı olarak da bilinen bu durumda vücutta kan yıkımı olur. Kan yıkım ürünleri ise beyin dokusunda birikerek harabiyete neden olur.
- Annenin; özellikle ilk üç ay içinde aldığı radyasyon.
- Annenin aldığı; plasenta barajını geçen bazı ilaçlar.
- Annenin toksik madde; alkol ve sigara alışkanlığı.
2. Doğum esnasındaki nedenler:
- Doğum esnasında; çocuğun başında travma oluşturan manüplasyonlar.
- Doğum işleminin uzaması ve çocuğun doğum yolunda uzun süre kalması; beyin dokusunun yeteri kadar oksijen alamamasına neden olur.
- Çocuğun boynuna kordon dolanması ve buna bağlı gelişen oksijen yetersizliği.
- Kan ve diğer maddelerini solunum yolunu tıkaması.
-Özellikle beyin dokusunun tam olarak gelişimini tamamlamadığı prematür doğumlarda; rahim içi basınç ile; dış basınç arasındaki farka uyum gösterilemiyebilir. Bu durumda beyin dokusunda kanamalar olabilir.
3. Doğum sonrası nedenler:
- Özellikle ansefalopati ve menejit yapan enfeksiyonlar.
- Kafa travmaları.
- Kafatası içinde kitle yapan tümör; abse gibi nedenler.
- Damarsal bozukluk ve anomaliler.
- Konvülziyonlar (ateşli hastalıklar).
Klinik:
Öyküde yukarıda sözü edilen nedenlerden biri vardır. Eğer doğum öncesi veya doğumla ilgili bir nedene bağlı ise; belirti ve bulgular ilk bir yıl içinde ortaya çıkar. Bebek; oturma; emekleme; ayağa kalkma ve konuşmada geç kalır. Hareketleri kontrollü değildir; koordinasyon bozulmuştur. Çoğunlukla tek taraflı felç şeklinde bir tutulum söz konusudur. Bununla beraber; her iki tarafta felçi veya kol ve bacaklarda felç şeklinde tutulumlar da görülebilir. Yüz ve gövde kasları etkilenebilir. Muayene bulguları şu başlıklar altında toplanır:
Spastisite (kasıntı): Beynin kontrolu ortadan kalkınca; adelelerda spastisite ortaya çıkar. Eklemlere pasif hareket yaptırıldığında; adelelerdeki spazma bağlı olarak bir dirençle karşılaşılırr. Tendon refleksleri hiperaktiftir. Babinski ve Hoffman gibi patolojik reflekler alınır; klonus görülür.
Adelelerde yetmezlik: Spastik adele fonksiyon gösteremeyen adeledir. Bu nedenle spastik felçden söz edilir.
İstemli hareket kaybı: Spestik felç nedeniyle istemli hareketler yapılamaz.
Deformite (şekil bozukluğu): Spastik adelelerin yaratmış olduğu adele imbalansı; eklemlerde sert deformitelerin oluşmasına neden olur. Buna bağlı olarak üst ekstremitede genellikle; omuzda iç rotasyon; dirsekte fleksiyon; ön kolda pronasyon; el bileğinde fleksiyon; başparmakta adduksiyon (Avuç içinde) kontraktürü gelişir. Alt ekstremitede ise; kalçalarda adduksiyon (Bu nedenle hasta; ayaklarını birbiri önüne atarak; makaslayarak yürür); fleksiyon; iç rotasyon; dizde fleksiyon; ayak bileğinde plantar fleksiyon (Ekin); ayakta ekinovarus (çomak ayak); kavus; parmaklarda pençe parmak bulunabilir.
Mental yetersizlik (zeka özürü): %30 oranında görülür. Ancak bazen; çene adelelerin tutulmasına bağlı olarak ortaya çıkan konuşma güçlüğü; yanlış olarak; mental yetersizlik şeklinde değerlendirilebilir.
Yukarıda söz edilen genel klinik tablo içinde bazen bazı klinik özellikler ön plana çıkar. Bu özelliklere göre bazı klinikopatolojik tipler tanımlanmıştır:
1. Spastik tip: En çok görülen tiptir. Çoğunlukla spastik parapleji vardır. Üst ekstremite çoğunlukla normaldir.
2. Atetozis: Bazal ganglionlar tutulmuştur. İstemsiz; anlamsız; inkoordine hareketler söz konusudur. Göz hareketlerinde kısıtlılık ve sağırlık görülebilir.
3. Ataksi: Serebellum tutulmuştur. Dengesizlik; yürüme bozukluðu bazen de şaşılık bulunur.
4. Rijidite: En ağır tiptir. Yaygın beyin harabiyeti vardır. Adele tonüsü çok artmıştır. Bu artış agonist ve antagonist adelelerde aynı derecededir. Bu nedenle kurþun boru bulgusu pozitiftir. Zeka geriliği en çok bu tiple beraber görülür.
5. Tremor: Ekstrapiramidal sistem tutulmuştur.
6. Karışık özellikler gösteren tip.
Spastik Felçte Tedavi:
Konservatif tedavi:
Adele egzersizleri: Adelelere işlev kazandırılır; eklem hareketleri korunur; hareketler arasında koordinasyon kurulmaya çalışılır. Böylece kendi kendine giyinme; yemek yeme; tuvalet ve yürüme eğitimi verilir.
Deformitelerin önlenmesi: Eklemleri işlevsel pozisyonda tutucu; alçı atel veya cihazlar kullanılır. Zaman zaman tesbite ara verilip adele egzersileri; eklemlere aktif ve pasif hareketler yaptırılır.
Konuşma tedavisi: Yüz ve çene adelelerinin tutulduğu durumlarda; ciddi konuşma güçlüğü ile beraber salya akımı vardır. Bu durumda konuşma terapisine baş vurulur.
Cerrahi tedavi:
Çocuk felcinde olduğu gibi; yumuşak doku girişimleri; kemik girişimleri ve kombine girişimler şeklindedir.
Yumuşak dokuya yönelik girişimler:
- Tenotomiler.
- Tendon uzatma girişimleri (Tenoplastiler).
- Tendon transferleri.
- Kapsülotomiler ve bağ gevşetme girişimleri.
- Nörektomiler. Spastik adelenin motor siniri seçilmiş olarak kesilir.
Kemiğe yönelik girişimler:
- Düzeltme osteotomileri.
- Artrodezler.
Kombine girişimler:
Tendon transferleri ile birlikte yapılan artrodezler.
Spastik paralizi tedavisi ve rehabilitasyonu bir ekip işidir. Hasta çocuktur; bazen mental sorunu; bazen konuşma sorunu vardır. Bu çocuğun; eğitimi; kendi kendine yetebilmesi; gereksinimlerini giderebilmesi; toplumda üretici hale gelmesi gerekir. Bu yüzden sorun yanlızca ortopedik sorun değildir. Fizyoterapist; psikolog; pedagog ve sosyolog; spastik paralizi tedavisi ekibinin diğer elemanlarıdır.
Sıkça sorulan sorular:
Kasıntılı felç tamamen iyileşebilir mi?:
Hayır. Beyin dokusunun hasar görmesine bağlı bir sorun olduğu için tamamen düzelmez.
Kasıntılı Felçin Tedavisi var mıdır?:
Bozulmuş olan hareket sistemi işlevinin iyileştirilmesine yönelik tedavi seçenekleri vardır.
Kasıntılı Felç Ortopedik bir sorun mudur?
Hayır. Sadece ortopedik bir sorun değildir. Zeka özürü veya konuşma güçlüğü olabilir. Yaşı gereği; çocuk hastalıkları; fizik tedavi ve rehabilitasyon; pedagoji; psikoloji gibi diğer dalları da ilgilendirir.
Kasıntılı FelçÖnlenebilir mi?
Annenin hamilelik dönemini sağlıklı bir şekilde geçirmesi hastalığın oluşmasında çok önemlidir.
Kasıntılı Felç Tedavisinde botoksun yeri var mıdır?
Kaslardaki kasıntının giderilmesinde; uygun koşullarda botoks uygulaması yararlı olabililir.
Prof. Dr. Necdet Şükrü Altun