Kısa Barsak Sendromu ve Beslenme
Kısa barsak sendromu; hastalık veya yaralanma gibi nedenler sonucu ince barsağın bir kısmının ameliyat ile alınmasını (rezeksiyonunu) takiben gelişen; malnütrisyon; malabsorbsiyon ile karakterize klinik bir tablodur.
Bu hastalarda rezeksiyon sonunda kalan barsağın emilim yüzeyi yetersiz kaldığından; besin; sıvı; elektrolit kayıpları ve diyare (ishal) gözlenmektedir. Eğer rezekte edilen kısım barsak uzunluğunun %75’i ya da fazlasıysa hasta uzun süre TPN ‘ye (damardan beslenme) zorunlu kalır. Fakat rezekte edilen kısım barsak uzunluğunun %75’inden az ise hasta ameliyattan bir süre sonra enteral beslenmeye geçebilir.
İnce barsak; duedonum; jejunum ve ileum olmak üzere 3 kısımdan oluşur. Bu 3 kısımın sindirim ve emilim konusundaki görevleri farklılık göstermektedir. Çıkarılan kısma göre oluşacak olan sindirim problemleri ya da farklılıkları da değişiklik göstermektedir.
Jejunum rezeksiyonunda; ileum ve kolon(kalın barsak) fazla sıvıyı ve elektroliti emeceğinden diyare(ishal) önlenmektedir. İleal rezeksiyonda ise; jejunumun izotonik içeriği ve emilemeyen safra tuzları kolona geçer ve şiddetli ishale neden olur. İleum ve kolon (kalın barsak) birlikte çıkarılmışsa; su emilimi olamayacağından ağır sıvı kaybı gözlenir.
Kısa barsak sendromunda; sıvı ve elektrolit kayıplarını önlemek için ORS (oral rehidratasyon sıvı) tedavisi uygulanabilmektedir.
Hastalıkta yağ emiliminde de problem oluşmaktadır. Çünkü safra tuzlarının tek emilim yeri ileumdur ve emilim için ileumun en az 100 santimetre olması gerekir; ileum çıkarılmışsa ya da uzunluğu 100 santimetreden kısa ise; safra asitleri emilemez; kalın barsağa geçerek irrite eder; steatore; diyare ve yağda eriyen vitaminlerde kayıp gözlenir.
Rezeksiyon sonucu enzim varsa; karbonhidratlar yavaşça emilir fakat; yine de laktoz intoleransı gözlenir. Kolon bakterileri; laktozu fermente ederek laktik aside dönüştürür ve osmotik diyare oluşturur. Emilmeyen karbonhidratlar ise; kolon bakterileri tarafından kısa zincirli yağ asitlerine dönüştürülerek; kolon mukozası tarafından emilir ve portal dolaşıma verilir.
İnce barsak rezeksiyonu yapılan hasta; en az birkaç hafta TPN ile beslenmek zorundadır. Bu dönemde; yara iyileşmesinde aktif rolü olan çinko kullanılabilir. Hastada intestinal adaptasyon sağlamak için; enteral beslenmeye erken geçmek önemlidir.
KISA BARSAK SENDROMUNDA DİYET TEDAVİSİ:
n Öğün sayısı 6-8 öğüne çıkarılmalıdır.
n Diyetin enerji; karbonhidrat ve protein içeriği yüksek yağ içeriği düşük olmalıdır.
n En az bir yıl; gastro intestinal sistemi uyaracağından kafein ve alkol kullanılmamalıdır.
n Sıvı elektrolit dengesini korumak için ilk dönemlerde ORS denilen oral rehidratasyon sıvısı verilebilir.
n Günde 1.5- 2 litre su tüketilmelidir.
n Diyette kompleks karbonhidrat ve orta zincirli yağ asitleri (MCT) bulunmalıdır.
n Özellikle ameliyattan sonraki dönemin başlarında az posalı bir diyet tüketilmelidir.
SERBEST YİYECEKLER:
Haşlama; ızgara; fırında et; beyaz ekmek; sade bisküvi; yağsız- kuru pasta; yağsız kek; yufka böreği; makarna; pirinç; şehriye; erişte; çorbalardan; süzülmüş sebze; şehriye; pirinç;yayla; acısız tarhana; sebze yemeklerinden; iyi pişmiş havuç; patates; taze fasülye; kabak; bamya; ıspanak; patlıcan; elma; muz; şeftali; greyfurt; karpuz; kavun; kayısı; nar; mandalina; portakal; üzüm; kiraz;limon; vişne. İshal yoksa az şekerli komposto; muhallebi; sütlaç; komposto; pelte; jöle. 1YK zeytinyağı; 2YK mısırözü ya da soya yağı; 2YK kadar tereyağ; haşlanmış katı yumurta; beyaz peynir; ıhlamur; ayran; adaçayı; açık çay.
SAKINILMASI GEREKENLER:
Yağda kızarmış etler; sucuk; salam; sosis; pastırma; sakatatlar; kepek ekmek; bulgur; tam buğday; mercimek; kuru fasülye; nohut; barbunya; mısır; hazır çorbalar; mercimek çorbası ve domates çorbası. Serbest meyve ve sebzeler dışındaki meyve ve sebzeler; çikolata; pasta; tahin; pekmez; kahve; neskafe; koyu çay; kola; boza; meşrubat.2 porsiyondan fazla süt- yoğurt; 2 porsiyondan fazla sebze yemeği.
Bu hastalarda rezeksiyon sonunda kalan barsağın emilim yüzeyi yetersiz kaldığından; besin; sıvı; elektrolit kayıpları ve diyare (ishal) gözlenmektedir. Eğer rezekte edilen kısım barsak uzunluğunun %75’i ya da fazlasıysa hasta uzun süre TPN ‘ye (damardan beslenme) zorunlu kalır. Fakat rezekte edilen kısım barsak uzunluğunun %75’inden az ise hasta ameliyattan bir süre sonra enteral beslenmeye geçebilir.
İnce barsak; duedonum; jejunum ve ileum olmak üzere 3 kısımdan oluşur. Bu 3 kısımın sindirim ve emilim konusundaki görevleri farklılık göstermektedir. Çıkarılan kısma göre oluşacak olan sindirim problemleri ya da farklılıkları da değişiklik göstermektedir.
Jejunum rezeksiyonunda; ileum ve kolon(kalın barsak) fazla sıvıyı ve elektroliti emeceğinden diyare(ishal) önlenmektedir. İleal rezeksiyonda ise; jejunumun izotonik içeriği ve emilemeyen safra tuzları kolona geçer ve şiddetli ishale neden olur. İleum ve kolon (kalın barsak) birlikte çıkarılmışsa; su emilimi olamayacağından ağır sıvı kaybı gözlenir.
Kısa barsak sendromunda; sıvı ve elektrolit kayıplarını önlemek için ORS (oral rehidratasyon sıvı) tedavisi uygulanabilmektedir.
Hastalıkta yağ emiliminde de problem oluşmaktadır. Çünkü safra tuzlarının tek emilim yeri ileumdur ve emilim için ileumun en az 100 santimetre olması gerekir; ileum çıkarılmışsa ya da uzunluğu 100 santimetreden kısa ise; safra asitleri emilemez; kalın barsağa geçerek irrite eder; steatore; diyare ve yağda eriyen vitaminlerde kayıp gözlenir.
Rezeksiyon sonucu enzim varsa; karbonhidratlar yavaşça emilir fakat; yine de laktoz intoleransı gözlenir. Kolon bakterileri; laktozu fermente ederek laktik aside dönüştürür ve osmotik diyare oluşturur. Emilmeyen karbonhidratlar ise; kolon bakterileri tarafından kısa zincirli yağ asitlerine dönüştürülerek; kolon mukozası tarafından emilir ve portal dolaşıma verilir.
İnce barsak rezeksiyonu yapılan hasta; en az birkaç hafta TPN ile beslenmek zorundadır. Bu dönemde; yara iyileşmesinde aktif rolü olan çinko kullanılabilir. Hastada intestinal adaptasyon sağlamak için; enteral beslenmeye erken geçmek önemlidir.
KISA BARSAK SENDROMUNDA DİYET TEDAVİSİ:
n Öğün sayısı 6-8 öğüne çıkarılmalıdır.
n Diyetin enerji; karbonhidrat ve protein içeriği yüksek yağ içeriği düşük olmalıdır.
n En az bir yıl; gastro intestinal sistemi uyaracağından kafein ve alkol kullanılmamalıdır.
n Sıvı elektrolit dengesini korumak için ilk dönemlerde ORS denilen oral rehidratasyon sıvısı verilebilir.
n Günde 1.5- 2 litre su tüketilmelidir.
n Diyette kompleks karbonhidrat ve orta zincirli yağ asitleri (MCT) bulunmalıdır.
n Özellikle ameliyattan sonraki dönemin başlarında az posalı bir diyet tüketilmelidir.
SERBEST YİYECEKLER:
Haşlama; ızgara; fırında et; beyaz ekmek; sade bisküvi; yağsız- kuru pasta; yağsız kek; yufka böreği; makarna; pirinç; şehriye; erişte; çorbalardan; süzülmüş sebze; şehriye; pirinç;yayla; acısız tarhana; sebze yemeklerinden; iyi pişmiş havuç; patates; taze fasülye; kabak; bamya; ıspanak; patlıcan; elma; muz; şeftali; greyfurt; karpuz; kavun; kayısı; nar; mandalina; portakal; üzüm; kiraz;limon; vişne. İshal yoksa az şekerli komposto; muhallebi; sütlaç; komposto; pelte; jöle. 1YK zeytinyağı; 2YK mısırözü ya da soya yağı; 2YK kadar tereyağ; haşlanmış katı yumurta; beyaz peynir; ıhlamur; ayran; adaçayı; açık çay.
SAKINILMASI GEREKENLER:
Yağda kızarmış etler; sucuk; salam; sosis; pastırma; sakatatlar; kepek ekmek; bulgur; tam buğday; mercimek; kuru fasülye; nohut; barbunya; mısır; hazır çorbalar; mercimek çorbası ve domates çorbası. Serbest meyve ve sebzeler dışındaki meyve ve sebzeler; çikolata; pasta; tahin; pekmez; kahve; neskafe; koyu çay; kola; boza; meşrubat.2 porsiyondan fazla süt- yoğurt; 2 porsiyondan fazla sebze yemeği.