Protein enerji malnutrisyonu (pem) olasılığı diyaliz hastalarında % 12-40 civarındadır.Bu nedenle yeterli beslenme;
a-Hastanın genel durumunu düzeltir
b-Toksinleri atar
c-Hastanın normale yakın yaşamasını sağlar
d-Sıvı elektrolit dengesini sağlar




a-Son kilo değişikliği ve bu değişikliğin oluş süresi önemlidir.15 günde %10 kilo kaybı enfeksiyon yoksa sıvı kaybıdır.
1-3 ay içinde %10 kilo kaybı hem yağ hem de protein kaybı olduğunu gösterir.

b-Kilo kaybı sırasında diyetindeki değişiklikler:
Hastaya sorulur:
*Normal yedim
*Sıvı şeyler yedim
*İştahım yoktu
*Kendimi yememek için zorladım
*Az yedim

c-G.I.S. yakınmaları;bulantı ;kusma;diyare....




Açlık sırasında ilk olarak yağ sonra somatik proteinler kaybolur.Fakat stres faktörü açlıkla birleşirse somatik protein kaybı daha artarak kas erimesi hızla gerçekleşir.(yaklaşk 4 kat)




*Kas kaybı belirtileri;
a-Üst ekstremitede zayıflık
b-Temporal –supmandibular konkabitede çökme
c-El sıkmada güçlük;el içi kaslarında düzleşme
d-Göğüs bölgesinde çökme




a-Albümin:3-3;5gr/dl =protein yetersizliğidir
Akut değişikliği göstermez.Beslenmede yapılacak destek; 2-3 hafta sonra albümin yükselmesine sebep olur.Albümin 4’den düşük ise mortalite 2-7 kat artar.
b-Transferrin:200mg/dl = protein yetersizliğidir.Akut değişiklikleri gösterir.
c-Kolesterol 130 mg/dl küçük ise = pem belirtisi
e-IGF1 konsantrasyonu300 mg/dl küçük ise = pem belirtisi
f-Prediyaliz öncesi düşük kt düzeyi = pem belirtisi





a-BKİ
B-Üst orta kol çevresi(25-30cm)
c-NRI indeks

1;51 gr*albümin (gr/dl)+0;417* (son vücut ağırlığı/klasik vücut ağırlığı)*100



> 97;5 ise sınırlı PEM
= 83;5-97;5 ise orta PEM
< 83;5 ise ciddi PEM

Diyalizde Pem’in Etkileri


-Yara iyileşmesi gecikir
-GFR azalır
-Enfeksiyonlar artar
-Halsizlik yorgunluk artar
-Morluk artar
-İdrar asitleşme kapasitesi artar

Diyalizde İştahsızlık Nedenleri


1-Yetersiz diyaliz sonucu üremi
2-Depresyon
3-Kabızlık
4-Enfeksiyon
5-Bulantı-kusma
6-Tat duyusu azalması(çinko eksikliği olabilir)
7-İlaç yan etkileri




a-Enerji:Yüksek tutulmalıdır.(proteinin katabolize olmaması için)
BKİ:19’dan düşük ise 45-50 kcal/kg/gün
BKİ:20-25 ise 35-40 kcal/kg/gün
BKI:30’dan yüksek ise 20-30 kcal/kg/gün

Not:Verilen kalori ideal kilo üzerinden hesaplanır.Mevcut kilo üzerinden kalori ihtiyacı hesaplanmaz.
Not:Kendi isteği ile yemek yiyen hasta (kendi kendine) 23-28 kcal/kg/gün alır.

b-Karbonhidratlar:İnsülin direnci sık görülür;enerjinin %60-65’i karbonhidrattan gelmelidir.
Boş Enerji Kaynakları:Nişasta;lokum;sorma şeker;şeker.

c-Yağ:Lipidemi %70 oranında görülür.HDL düşüktür.Yani kardiyovasküler hastalıklar sık görülür.
-Hastalara mutlaka balık yağı önerilir.(3-6 gr/gün)
-Katı yağlar;aşırı yağlı gıdalar verilmez.
-Karnitin verilmelidir.Haftada 1-1;5 gr/gün

d-Protein:En kaliteli protein yumurtadır.
-Protein yıkımı artmıştır.
-Enerji alımı az ise protein kullanımı azalır.
Bu nedenle enerji açığı kapatılmadan verilen proteinin değeri kalmaz.
-Diyalizde yaklaşık 6-8 gr amino-asit yok olur.Diyaliz sıklığı amino asit kaybını artırır.
-protein normal hastada 1;2 gr/kg/gün
-Zayıf hastada 1;4 gr/kg/gün verilir.
Bu değerlerdeki protein Pem ‘i yok eder.Pozitif azot dengesi gerçekleşir.

e-Mineraller:
1-Sodyum:Tuzsuz diyet önerilir.İdrar çıkışı iyi ise tuz alabilir.(az miktarda)
Tuzlu besinler:Turşu ;zeytin ;konserveler;tuzlu bisküvi ;ketçap;cips;sucuk; pastırma;salam ;sosis;tavuk suyu-et suyu tabletleri;hazır çorbalar;kabartma tozu;kuruyemiş
Orta tuz perhizi:Az tuzlu besinler tüketilir+ekmek ve yemekler tuzsuz verilir.
İleri derece tuz perhizi:Gıdalar suda bekletilir.
2-Potasyum:Düşük verilir.
-1600-2000mg/gün potasyum önerilir.
-Potasyum kaynağı sebze-meyve -süt ürünleridir
Potasyumu diyette azaltmak için;
-Çiğ sebzeler aşırı verilmez
-Sebze yemekleri haşlanıp suyu süzülür
-Meyveler kabuksuz-suda bekletilmiş olarak tüketilir
-Peynir belki haftada 1-2 kez verilir
-Peynir yerine yumurta veriyoruz
-Hastalar vitamin preparatlarıyla desteklenmelidir
-Patates ;muz;pazı;ıspanak;kavun;karpuz;asma yaprağı

Sıvı Alımını Azaltmak İçin


-Tuzsuz diyet verilir
-Çay tüketimi azaltılır
-Su çay bardağı ile içilir
-Buz küpleri ağızda durdurulur
-Çorba az verilir
-Sebze-meyvede de su vardır bu nedenle az verilir

Kabızlık Önlemek İçin


-Ilık su aç karnına içilir
-Aç karnına zeytinyağı
-Aç karnına az öğütülmüş keten tohumu 1 y.k verilir
-Karın egzersizleri verilir
-Yavaş yemeli
-Sık tuvalet alışkanlığı

Hastanın Beslenme Alışkanlıkları Düzeltilmeli


-Öğün atlamamalı
-Ev dışında beslenmeye dikkat etmeli
-Hasta en çok neler atıştırıyor araştırılır
-Hangi öğünde fazla yemek tüketiyor
-Hangi içecekleri tüketiyor
-Günlük çay tüketimi (açık-koyu)
-Yemek yeme hızı
-Yemekte su tüketimi
-Davetleri sık olur mu ve davetlerde beslenmesi
-Kullandığı yağ türü
-Sebze-meyve tüketim alışkanlığı ve pişirme yöntemi
-Et tüketim durumu;sıklığı;et türü;pişirme yöntemi
-Tuzsuz diyet uygulama şekli
-Evde hastayla ilgilenen kişinin eğitimi
-Aile fertleri diyete itina gösteriyor mu
-Aile fert sayısı
-Ekonomik şartları
-Beslenme eğitimi sıklığı ve ikna etme durumu

Not:Yukarıdaki maddeler hastanın diyeti kadar önemlidir.

Diyabetik Hastanın Beslenmesi

-Öğün sayısı
-Şeker yerine nişasta ile (nişasta peltesi)enerji karşılanmalı
-Diğer beslenme alışkanlıkları düzeltilmeli

Not:Hastanın 3 günlük yemek listesi yani 3 günlük besin tüketimi mutlaka araştırılmalı;eksikler veya fazlalar hastaya söylenmeli