Yanıkta Metabolik Değişiklikler ve Diyet Tedavisi
YANIKTA METABOLİK DEĞİŞİKLİKLER VE DİYET TEDAVİSİ
Yaralanma ;vücuda veya bir organa dışarıdan gelen bir etki nedeniyle oluşan hasarlanma olarak tanımlanır.
Yanık;dokunun ısı;kimyasal;elektrik veya elektromanyetik enerji ile çeşitli derecelerde
hasarlanmasıdır.
Yaralanma dolayısıyla yanıklar aşağıdaki metabolik değişimlere yol açarlar:
1)Hiperglisemi
2)Yağ asitlerinin mobilizasyonu ve plazma serbest yağ asitlerinin artması
3)İhtiyacın çok üstünde protein yıkımı
4)Üre sentezinde artış
Yanıklarda erken dönemde meydana gelen metabolik;kimyasal fizyolojik ve patolojik değişiklikler; özetlenirse;plazma ve sıvı kaybı;hipovolemi ve şok ile birlikte vücut ısısında metabolik yükselme ;vücut ağırlığında kayıp;protein metabolizmasında değişiklikler ve negatif nitrojen dengesinin oluşması;elektrolit değişiklikleri;karbonhidrat;yağ metabolizmasındaki değişiklikler ;vitaminlerdeki değişiklikler;lenfoid dokular ve hormonlardaki değişiklikler ;karaciğeri böbrek ve akciğerlerde değişiklikler görülmektedir.
Yanık Sonucu Salgılanmaları Artan Hormonler ve Etkileri
Hormonun Adı Yaptığı Etki
ACTH- Kortizol Protein yıkımını ve glikoneogenezisi arttırır.
Katekolaminler Glikoneogenolizisi ve lipolizisi arttırır.
(epinefrin- norepinefrin)
Glukagon Lipolizis; glikoneogenezis ve
glikoneogenolizisi artırır;kalbe inotrop etki yapar.
GH Hiperglisemi; yağ a sitlerininmobilizasyonunu artırır.
Renin Hipertansif etki;aldesteron salgılanması
Aldesteron Böbreklerde sodyum tutulması
Antidiüretik Hormon Böbreklerde su tutulması
Yanıklı hastanın ihtiyacı olan büyük ölçüdeki enerji ve kalori ihtiyacına karşılık;vücutta süratle enerji vermek için cho depoları maalesef yoktur.
Gerekli yüksek enerji ve kalori açığını karşılamak için yağlar;proteinler;kortizonun (kortisol) etkisi ve yağ ile proteinin bir kısmı glikoz haline çevrilip kullanılır.
PROTEİN METABOLİZMASI
KARBONHİDRAT METABOLİZMASI
YAĞ METABOLİZMASI
DİYET TEDAVİSİ
Enerji : Curreri 25 kkal x kg (ağ)+40 kal x yanık %
Sutherland 20 kal x kg (ağ)+ 70 kal x yanık %
Protein: 1g/kg + 3g x yanık %
NPE:N= 100:1- 125:1
Sıvı: Bol sıvı(3-4 lt /gün )
25 + yanık % x vücut yüzeyi (metrakare)
Vitamin ve Mineral: A vit;C vit ; B grubu; Evit den YÜKSEK
KAYNAKLAR
1)YANIKLAR- Ege Üniv. Tıp Fak. Yayınları No:120 Prof.Dr.İhsan Numanoğlu-1978
2)Pathophysiology of Burns
3)Gata Yanık Merkezi ve Yanık Sempozyumu 1976 Prof.Dr. Sadun Uzel
DYT. MERVE TIĞLI
Yaralanma ;vücuda veya bir organa dışarıdan gelen bir etki nedeniyle oluşan hasarlanma olarak tanımlanır.
Yanık;dokunun ısı;kimyasal;elektrik veya elektromanyetik enerji ile çeşitli derecelerde
hasarlanmasıdır.
Yaralanma dolayısıyla yanıklar aşağıdaki metabolik değişimlere yol açarlar:
1)Hiperglisemi
2)Yağ asitlerinin mobilizasyonu ve plazma serbest yağ asitlerinin artması
3)İhtiyacın çok üstünde protein yıkımı
4)Üre sentezinde artış
Yanıklarda erken dönemde meydana gelen metabolik;kimyasal fizyolojik ve patolojik değişiklikler; özetlenirse;plazma ve sıvı kaybı;hipovolemi ve şok ile birlikte vücut ısısında metabolik yükselme ;vücut ağırlığında kayıp;protein metabolizmasında değişiklikler ve negatif nitrojen dengesinin oluşması;elektrolit değişiklikleri;karbonhidrat;yağ metabolizmasındaki değişiklikler ;vitaminlerdeki değişiklikler;lenfoid dokular ve hormonlardaki değişiklikler ;karaciğeri böbrek ve akciğerlerde değişiklikler görülmektedir.
Yanık Sonucu Salgılanmaları Artan Hormonler ve Etkileri
Hormonun Adı Yaptığı Etki
ACTH- Kortizol Protein yıkımını ve glikoneogenezisi arttırır.
Katekolaminler Glikoneogenolizisi ve lipolizisi arttırır.
(epinefrin- norepinefrin)
Glukagon Lipolizis; glikoneogenezis ve
glikoneogenolizisi artırır;kalbe inotrop etki yapar.
GH Hiperglisemi; yağ a sitlerininmobilizasyonunu artırır.
Renin Hipertansif etki;aldesteron salgılanması
Aldesteron Böbreklerde sodyum tutulması
Antidiüretik Hormon Böbreklerde su tutulması
Yanıklı hastanın ihtiyacı olan büyük ölçüdeki enerji ve kalori ihtiyacına karşılık;vücutta süratle enerji vermek için cho depoları maalesef yoktur.
Gerekli yüksek enerji ve kalori açığını karşılamak için yağlar;proteinler;kortizonun (kortisol) etkisi ve yağ ile proteinin bir kısmı glikoz haline çevrilip kullanılır.
PROTEİN METABOLİZMASI
- Yanıklı hastalarda ilk günlerde yanık yarasında plazma kaybı ile ;molekülü daha küçük olan albuminler daha fazla ve globülinlerde az olarak kaybedilir.
- Hipoalbuminemi değişik hastalarda 3-7 gün fakat bazen haftalar;aylarca sürebilir.
- Sağlıklı erişkin bir birey ( 70 kg ) günde 2500-3000 kalorilik gıda alarak beslenmesini sürdürür.Günlük gıdalarda 60- 100 g protein ve bu proteinle 10-15 g nitrojen alıp;deriden 1 g feçes ile 1-2 g. İdrar ile 9-12 g nitrojen çıkarılarak alınan ve çıkarılan nitrojen denge halinde tutulur.
- Özellikle yanıklardan sonra protein yıkımı vedolayısıyla kaybı çok büyük oranda artarak; azot kaybı günde 30-50 g kadar yükselebilir. Bu artış yanıktan hemen sonra başlar ve 3-7 hafta sürebilir. Yanığın şiddeti ile kaybedilen azot miktarı arasında doğru bir orantı vardır.
- Yanıklı hastalarda ayrıca yanık yüzeyinden sızan eksuda yoluyla da protein kaybı olur.
- Eksüda yoluyla olan kayıp ;idrar yoluyla olan kaybın %20 si kadardır.
- Protein metabolizmasındaki bu değişimlere paralel olarak hipoalbuminemi;hiperglobülinemi gelişir;ayrıca kaslardaki erime gözle görülür şekle dönüşmeye başlar.
KARBONHİDRAT METABOLİZMASI
- Yanık ve şoklu hastalarda başlangıçta hiperglisemi plazma laktik ve pirüvik asit seviyesinde artış olur.
- Glukoz tolerans testinde azalma;insüline karşı direnç görülür.Katabolik dönemde bu durum günlerce devam eder.
- Ağır yanıklı hastalarda bir yandan karbonhidratlar yıkılıp kullanılırken;diğer taraftan yağlar kullanılarak glikoneogenezisle glukoz yapımı devam eder.
YAĞ METABOLİZMASI
- Ağır yanıklı hastalarda; yağlar oksidasyonla kullanılarak;yüksek kalori ihtiyacı karşılanmaya çalışılır.
- Yanıklı hastaların plazma ;serbest yağ asidi seviyesinde yükselme vardır.
- Ağır yanıklı hastalarda plazma kolestrol seviyesi ;albumin konsantrasyonuna paralel olarak düşmesine karşı;trigliserit seviyesinde aynı ölçüde düşme olmamaktadır.
- Yanıklı hastalarda plazma askorbik konsantrasyonu;travma;yanık ve stresin ağırlığına paralel olarak azalmaktadır.
- Tiamin ve niotinamid de; askorbik asit gibi plazmada yükselip; idrar ile atılır.
- Riboflavinin plazma seviyesinde azalmasına karşılık ; katabolik dönemde idrarla atımı azalır.Anabolik dönemde pozitif riboflavin dengesi tekrar oluşur.
- Yağda eriyen vitaminlerden A vitamini de yanıklı hastalarda idrarla atıldığından ;dışarıdan takviye edilmesi gereklidir.
- Hücreler arası su ve elektrolit kaybı artar.
- Buharlaşma ile su kaybı 8 lt civarında olur.
- Na birikir
- Kalsiyum;çinko;potasyum ve magnezyum düzeyleri azalır.
DİYET TEDAVİSİ
- Yanıklı hastalarda büyük ölçüde enerji ve kalori ihtiyacı olmasına rağmen ;travmaya bağlı; gastrointestinal atoni; mide dilatasyonunu önlemek için ağızdan besleme yapılmayıp;parenteral olarakta gerekli besleme ve özellikle enerji ve kalori verilemediğinden; hasta yağ ve kas proteinlerini yakarak;vücut ağırlığından belli oranda her gün kaybeder.
Enerji : Curreri 25 kkal x kg (ağ)+40 kal x yanık %
Sutherland 20 kal x kg (ağ)+ 70 kal x yanık %
Protein: 1g/kg + 3g x yanık %
NPE:N= 100:1- 125:1
Sıvı: Bol sıvı(3-4 lt /gün )
25 + yanık % x vücut yüzeyi (metrakare)
Vitamin ve Mineral: A vit;C vit ; B grubu; Evit den YÜKSEK
KAYNAKLAR
1)YANIKLAR- Ege Üniv. Tıp Fak. Yayınları No:120 Prof.Dr.İhsan Numanoğlu-1978
2)Pathophysiology of Burns
3)Gata Yanık Merkezi ve Yanık Sempozyumu 1976 Prof.Dr. Sadun Uzel
DYT. MERVE TIĞLI