Morbid Obezite ve Bariatrik Cerrahi Diyetleri
Morbid Obezite (Hastalıklı Şişmanlık) Nedir; Neden Kaynaklanır?
Obezite; gelişmiş ülkelerdeki en yaygın hastalıktır. Vücuttaki yağ miktarının artmasıyla birlikte ortaya çıkan; tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır.
Beslenme alışkanlıklarımızdaki giderek artan değişiklik; fast-food dediğimiz ayak üstü beslenme şekli gibi nedenlerle alınan fazla kilolar; yaşın artması ile birlikte ciddi sağlık problemlerine neden olmaktadır.
Obezite; ideal vücut ağırlığının % 20’den fazla olmasıdır. Morbid obezite ise ideal vücut ağırlığından yaklaşık olarak 45.5 kg ya da % 100 fazla olması anlamına gelir. Görülme oranı erkeklerde % 2-5; kadınlarda % 6-7’dir.Süper obezite ise; ideal vücut ağırlığının % 225’inden fazla olması ya da beden kitle indeksi (BKİ)’nin 50 kg/m2 den fazla olmasıdır.
Obeziteye sebep olan pek çok faktör vardır. Obezitenin kalıtımsal bir özellik olduğunu öne süren bilimsel veriler de bulunmaktadır. İştah düzeni ve enerji metabolizmasında kompleks bir bozukluğa yol açacak şekilde genetik; psikolojik; çevresel; sosyal ve kültürel etkilerin bir araya gelmesi sonucunda morbid obezite ortaya çıkabilir. Obezite yalnızca hastanın kendi kontrolünü kaybetmesi gibi basit bir sebepten kaynaklanmamaktadır. Diyet; egzersiz ve çeşitli ilaçlarla kontrol edilemeyen morbid obezitenin uzun dönemli tedavisinde tek etkili yöntem; cerrahi müdahaledir.
Günümüzde kişinin şişman olup olmadığını saptamanın iki yöntemi vardır.Bunlar;
ideal kilo ölçümleri ile beden kitle indeksidir (BKİ).
BKİ; şişmanların sınıflandırılmasında ve tedavi yöntemlerinin planlanmasında kullanılan pratik bir yöntemdir. Kilogram cinsinden vücut ağırlığının; metre cinsinden boy uzunluğunun karesine bölünmesidir. BKİ’nin 18.5’in altı zayıf; 18.5-24.9 arası normal; 25.0-29.9 hafif şişman; 30-34.9 arası şişman ve BKİ’nin ³ 35 olması morbid obezite olarak sınıflandırılmaktadır.
Morbid Obezite İle Birlikte Görülen Bozukluklar
Obeziteye eşlik eden hastalıklar diyabet; hipertansiyon; hiperlipidemi;
dislipidemi ve uyku apne sendromudur. Obezite; insan vücudunda kalp ve damar sistemini; solunum sistemini; hormonal sistemi ve sindirim sistemini etkiler ve birçok önemli rahatsızlığa zemin hazırlar. Morbid obezite beraberinde hipertansiyon; diyabet; kalp hastalıkları; reflü; yüksek kolesterol; solunum rahatsızlıkları; eklem rahatsızlıkları; safra kesesi hastalıkları; safra kesesinde taş oluşumu; kısırlık; bazı kanser türleri gibi hayatı tehdit eden çeşitli hastalıkları da beraberinde getirir. Obezite; insan ömrünü kısaltan ve yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen bir hastalıktır ve çözümü tıbbi tedavilerde aramak gerekir.
ObeziteTedavisi
Morbid obezite nedeniyle cerrahi olmayan yöntemlerle kilo verme programlarına katılan hastaların neredeyse tamamının; verdikleri kiloları beş yıl içerisinde tekrar aldıkları görülmüştür.İştah azaltan ilaçlar; 15 ile 30 kğ kadar kilo vermeye yardımcı olabilir. Kilo vermeye yönelik çeşitli profesyonel programlar; düşük kalorili diyetler ve fiziksel aktivite arttırıcı yöntemler ile birlikte hastalarda haftada bir yada iki kilo kaybı gözlenmiştir. Ancak; bu kiloların neredeyse tamamı yaklaşık 5 yıl içinde tekrar alınmaktadır. Günümüzde kilo kaybını sağlayan çeşitli ameliyatlar uygulanmaktadır.
Bariatrik Cerrahi Yöntemleri:
1. Gastrik bant
Bu yöntemle hastaya toplam yiyecek alım miktarı kısıtlanarak kilo kaybettirmeye çalışılır. Yiyecek alımı kısıtlanmadığında; sıklıkla kusma ve ciddi rahatsızlıklar oluşur.
2. Gastrik bypass Bu operasyonda mide boyutu küçültülür ve bağırsakların çoğu bypass edilir.
3. Gastrik Balon: Bu iki sistemin dışında endoskopik yöntemle yapılan ve ameliyat olarak düşünülmemesi gereken diğer bir sistem de Gastrik Balondur.
Besin ve besin öğesi gereksinimleri; ameliyat yöntemine göre değişmektedir. Hastaya özgü beslenme planı yapılırken; önce hastanın besin ve besin öğeleri gereksiniminin belirlenmesi için diyetisyenle görüşmesi gereklidir. Ameliyat sonrası uyması gereken diyet ilkeleri; yapılacak diyet değişikliklerinin yaşam boyu sürdürülmesi ve bunların yaşam tarzı şekline sokulması; önerilen diyet ilkelerine uyulmadığı zaman oluşabilecek olası sonuçlar konusunda hasta bilgilendirilmelidir. Hastaların ameliyat sonrası beslenme
programlarının yapılabilmesi için takibi gerekmektedir.
Bariatrik Cerrahisi Sonunda Beklenen Sonuçlar Nelerdir?
Kilo Kaybı:Pek çok rapora göre bir yıl sonra gastrik bant ile aşırı kilonun % 40-50’sinin; gastrik baypas ile ise aşırı kilonun % 65-70’inin verildiği görülmektedir. Tüm operasyonlar için; kilo kaybı ameliyattan 18-24 ay sonrasına kadar genellikle devam etmektedir.
Obezite Cerrahisinin; kiloya bağlı diğer rahatsızlıklara etkisi:Kilo kaybı sağlayan cerrahinin; uyku apnesi; horlama; diyabet; yüksek kan basıncı ve yüksek kolesterol gibi durumları iyileştirdiği rapor edilmiştir. Ameliyat sonrasında pek çok hastanın ruh halinde ve diğer psikososyal fonksiyonlarında iyileşme kaydedilmiştir.
Ameliyat sonrasında hastalar bir diyetisyen kontrolünde çok daha rahat ve hızlı bir süreçte kilo vermektedirler.
Bariatrik Cerrahi Diyetleri
Ameliyat sonrasında; su ve sulu gıdalardan oluşan diyete başlanır ve diyeti destekleyici özel beslenme solüsyonları eklenebilir. Sıvıyı (su; çorba; et-meyve-sebze suları); küçük miktarlarda ve tüm güne yaymak önemlidir. Daha sonra sebze-meyve püreleri; süt; yoğurt; çorba; yumurta; peynir vb diyete eklenir. Devamında ise hastanın diyetine uygun katı yiyecekler (iyi pişmiş et ve et ürünleri vb) eklenerek; beslenme ve diyet uzmanı tarafından düzenlenen diyet programına devam edilir. Diyet uygun besinleri içermeli; şeker ve yağ kısıtlanmalıdır. Yemeklerin yavaş; az ve sık yenilmesi önemlidir. Öğünlerde yiyeceklerin miktarı yarım su bardağını geçmez ve sıvılara az yer verilir. Dolgunluk hissedilirse yeme sonlandırılır. Çünkü bulantı ve kusma oluşabilir. Yemekle birlikte su ve sıvılar alınmaz. Yemekten yarım saat önce ve sonra sıvı alınmalı (günde 2-3 lt). Düşük kalorili içecekler tercih edilir. Maden suyu ve sodası; kahve; çay azaltılır; alkol ve kolalı içecekler içilmez. Aşırı posalı yiyecekler tüketilmez. Sadece taze ve doğal yiyecekler tercih edilir. Protein ve vitamin açısından zengin taze sebze-meyve; et ve tahıllar kullanılmalıdır. Aşırı yağlı ve şekerli yiyeceklerden uzak durulması önerilir. Gerekirse doktor ve diyetisyen ek vitamin desteği yapabilir. Günde 30 dk. fiziksel egzersiz yapılmalı. Egzersiz programına yürüyüş ve yüzme ile başlanılıp; jogging ve aerobikle devam edilmelidir. Zayıflama programıyla erişilen ideal ağırlığın sürdürülmesinde davranış değişikliği önemli rol oynar. Kilo kontrolünde; sağlık; görünüşden öncelikli olmalı. Yaşam tarzında bir değişiklik yapılmalı ve buna bağlı kalınmalı.
Bariatrik Cerrahi Hastaları İçin Beslenme İlkeleri
1. Dolgunluk ve doygunluk hissedildiğinde; herzaman yeme ve içme sonlandırmalı.
2. Asla yiyecek ve içecekler bir arada alınmamalı.
3. Fazla yememek için; yemeğe başlamadan önce yiyecek ve içecekler ölçülmeli.
4. Günde 4-6 öğün tüketilmeli.
5. Yiyecekleri yutmadan önce en az 30 kez çiğnenmeli. Yiyecekler ağızda sulu hale gelmeli. Eğer yiyecekler sulu hale gelinceye dek çiğnenmiyorsa; yiyecek yutulmamalı.
6. Proteinli yiyeceklerle birlikte; karbonhidrat ve yağlar da alınmalı.
7. Tatlılar asla yenilmemeli (örn: kek; kurabiye; dondurma; bisküvi; bal; reçel; şurup).
8. Porsiyonunda 5 g’dan fazla yağ içeren yiyecekten; günde birden fazla yenmemeli. Yağlar sınırlanmalı (margarin; mayonez; salata sosları; yağlar; krem peynir; ekşi krema). Günde 3 ölçüden fazla tüketilmemeli (1 ölçü = 10 g).
9. Her zaman sebze veya meyve porsiyonlarının (1-2 yemek kaşığı) küçük olmasına çalışılmalı.
10. Günde 30 dk veya haftada 4 kez 45’er dk fiziksel egzersiz yapılmalı. Programa yürüyüş ve yüzme ile başlanılıp; jogging ve aerobikle devam edilmeli.
Dr. Dyt. Nihal Z. ERDEM
Beslenme ve Diyet Uzmanı
Obezite; gelişmiş ülkelerdeki en yaygın hastalıktır. Vücuttaki yağ miktarının artmasıyla birlikte ortaya çıkan; tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır.
Beslenme alışkanlıklarımızdaki giderek artan değişiklik; fast-food dediğimiz ayak üstü beslenme şekli gibi nedenlerle alınan fazla kilolar; yaşın artması ile birlikte ciddi sağlık problemlerine neden olmaktadır.
Obezite; ideal vücut ağırlığının % 20’den fazla olmasıdır. Morbid obezite ise ideal vücut ağırlığından yaklaşık olarak 45.5 kg ya da % 100 fazla olması anlamına gelir. Görülme oranı erkeklerde % 2-5; kadınlarda % 6-7’dir.Süper obezite ise; ideal vücut ağırlığının % 225’inden fazla olması ya da beden kitle indeksi (BKİ)’nin 50 kg/m2 den fazla olmasıdır.
Obeziteye sebep olan pek çok faktör vardır. Obezitenin kalıtımsal bir özellik olduğunu öne süren bilimsel veriler de bulunmaktadır. İştah düzeni ve enerji metabolizmasında kompleks bir bozukluğa yol açacak şekilde genetik; psikolojik; çevresel; sosyal ve kültürel etkilerin bir araya gelmesi sonucunda morbid obezite ortaya çıkabilir. Obezite yalnızca hastanın kendi kontrolünü kaybetmesi gibi basit bir sebepten kaynaklanmamaktadır. Diyet; egzersiz ve çeşitli ilaçlarla kontrol edilemeyen morbid obezitenin uzun dönemli tedavisinde tek etkili yöntem; cerrahi müdahaledir.
Günümüzde kişinin şişman olup olmadığını saptamanın iki yöntemi vardır.Bunlar;
ideal kilo ölçümleri ile beden kitle indeksidir (BKİ).
BKİ; şişmanların sınıflandırılmasında ve tedavi yöntemlerinin planlanmasında kullanılan pratik bir yöntemdir. Kilogram cinsinden vücut ağırlığının; metre cinsinden boy uzunluğunun karesine bölünmesidir. BKİ’nin 18.5’in altı zayıf; 18.5-24.9 arası normal; 25.0-29.9 hafif şişman; 30-34.9 arası şişman ve BKİ’nin ³ 35 olması morbid obezite olarak sınıflandırılmaktadır.
Morbid Obezite İle Birlikte Görülen Bozukluklar
Obeziteye eşlik eden hastalıklar diyabet; hipertansiyon; hiperlipidemi;
dislipidemi ve uyku apne sendromudur. Obezite; insan vücudunda kalp ve damar sistemini; solunum sistemini; hormonal sistemi ve sindirim sistemini etkiler ve birçok önemli rahatsızlığa zemin hazırlar. Morbid obezite beraberinde hipertansiyon; diyabet; kalp hastalıkları; reflü; yüksek kolesterol; solunum rahatsızlıkları; eklem rahatsızlıkları; safra kesesi hastalıkları; safra kesesinde taş oluşumu; kısırlık; bazı kanser türleri gibi hayatı tehdit eden çeşitli hastalıkları da beraberinde getirir. Obezite; insan ömrünü kısaltan ve yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen bir hastalıktır ve çözümü tıbbi tedavilerde aramak gerekir.
ObeziteTedavisi
Morbid obezite nedeniyle cerrahi olmayan yöntemlerle kilo verme programlarına katılan hastaların neredeyse tamamının; verdikleri kiloları beş yıl içerisinde tekrar aldıkları görülmüştür.İştah azaltan ilaçlar; 15 ile 30 kğ kadar kilo vermeye yardımcı olabilir. Kilo vermeye yönelik çeşitli profesyonel programlar; düşük kalorili diyetler ve fiziksel aktivite arttırıcı yöntemler ile birlikte hastalarda haftada bir yada iki kilo kaybı gözlenmiştir. Ancak; bu kiloların neredeyse tamamı yaklaşık 5 yıl içinde tekrar alınmaktadır. Günümüzde kilo kaybını sağlayan çeşitli ameliyatlar uygulanmaktadır.
Bariatrik Cerrahi Yöntemleri:
1. Gastrik bant
Bu yöntemle hastaya toplam yiyecek alım miktarı kısıtlanarak kilo kaybettirmeye çalışılır. Yiyecek alımı kısıtlanmadığında; sıklıkla kusma ve ciddi rahatsızlıklar oluşur.
2. Gastrik bypass Bu operasyonda mide boyutu küçültülür ve bağırsakların çoğu bypass edilir.
3. Gastrik Balon: Bu iki sistemin dışında endoskopik yöntemle yapılan ve ameliyat olarak düşünülmemesi gereken diğer bir sistem de Gastrik Balondur.
Besin ve besin öğesi gereksinimleri; ameliyat yöntemine göre değişmektedir. Hastaya özgü beslenme planı yapılırken; önce hastanın besin ve besin öğeleri gereksiniminin belirlenmesi için diyetisyenle görüşmesi gereklidir. Ameliyat sonrası uyması gereken diyet ilkeleri; yapılacak diyet değişikliklerinin yaşam boyu sürdürülmesi ve bunların yaşam tarzı şekline sokulması; önerilen diyet ilkelerine uyulmadığı zaman oluşabilecek olası sonuçlar konusunda hasta bilgilendirilmelidir. Hastaların ameliyat sonrası beslenme
programlarının yapılabilmesi için takibi gerekmektedir.
Bariatrik Cerrahisi Sonunda Beklenen Sonuçlar Nelerdir?
Kilo Kaybı:Pek çok rapora göre bir yıl sonra gastrik bant ile aşırı kilonun % 40-50’sinin; gastrik baypas ile ise aşırı kilonun % 65-70’inin verildiği görülmektedir. Tüm operasyonlar için; kilo kaybı ameliyattan 18-24 ay sonrasına kadar genellikle devam etmektedir.
Obezite Cerrahisinin; kiloya bağlı diğer rahatsızlıklara etkisi:Kilo kaybı sağlayan cerrahinin; uyku apnesi; horlama; diyabet; yüksek kan basıncı ve yüksek kolesterol gibi durumları iyileştirdiği rapor edilmiştir. Ameliyat sonrasında pek çok hastanın ruh halinde ve diğer psikososyal fonksiyonlarında iyileşme kaydedilmiştir.
Ameliyat sonrasında hastalar bir diyetisyen kontrolünde çok daha rahat ve hızlı bir süreçte kilo vermektedirler.
Bariatrik Cerrahi Diyetleri
Ameliyat sonrasında; su ve sulu gıdalardan oluşan diyete başlanır ve diyeti destekleyici özel beslenme solüsyonları eklenebilir. Sıvıyı (su; çorba; et-meyve-sebze suları); küçük miktarlarda ve tüm güne yaymak önemlidir. Daha sonra sebze-meyve püreleri; süt; yoğurt; çorba; yumurta; peynir vb diyete eklenir. Devamında ise hastanın diyetine uygun katı yiyecekler (iyi pişmiş et ve et ürünleri vb) eklenerek; beslenme ve diyet uzmanı tarafından düzenlenen diyet programına devam edilir. Diyet uygun besinleri içermeli; şeker ve yağ kısıtlanmalıdır. Yemeklerin yavaş; az ve sık yenilmesi önemlidir. Öğünlerde yiyeceklerin miktarı yarım su bardağını geçmez ve sıvılara az yer verilir. Dolgunluk hissedilirse yeme sonlandırılır. Çünkü bulantı ve kusma oluşabilir. Yemekle birlikte su ve sıvılar alınmaz. Yemekten yarım saat önce ve sonra sıvı alınmalı (günde 2-3 lt). Düşük kalorili içecekler tercih edilir. Maden suyu ve sodası; kahve; çay azaltılır; alkol ve kolalı içecekler içilmez. Aşırı posalı yiyecekler tüketilmez. Sadece taze ve doğal yiyecekler tercih edilir. Protein ve vitamin açısından zengin taze sebze-meyve; et ve tahıllar kullanılmalıdır. Aşırı yağlı ve şekerli yiyeceklerden uzak durulması önerilir. Gerekirse doktor ve diyetisyen ek vitamin desteği yapabilir. Günde 30 dk. fiziksel egzersiz yapılmalı. Egzersiz programına yürüyüş ve yüzme ile başlanılıp; jogging ve aerobikle devam edilmelidir. Zayıflama programıyla erişilen ideal ağırlığın sürdürülmesinde davranış değişikliği önemli rol oynar. Kilo kontrolünde; sağlık; görünüşden öncelikli olmalı. Yaşam tarzında bir değişiklik yapılmalı ve buna bağlı kalınmalı.
Bariatrik Cerrahi Hastaları İçin Beslenme İlkeleri
1. Dolgunluk ve doygunluk hissedildiğinde; herzaman yeme ve içme sonlandırmalı.
2. Asla yiyecek ve içecekler bir arada alınmamalı.
3. Fazla yememek için; yemeğe başlamadan önce yiyecek ve içecekler ölçülmeli.
4. Günde 4-6 öğün tüketilmeli.
5. Yiyecekleri yutmadan önce en az 30 kez çiğnenmeli. Yiyecekler ağızda sulu hale gelmeli. Eğer yiyecekler sulu hale gelinceye dek çiğnenmiyorsa; yiyecek yutulmamalı.
6. Proteinli yiyeceklerle birlikte; karbonhidrat ve yağlar da alınmalı.
7. Tatlılar asla yenilmemeli (örn: kek; kurabiye; dondurma; bisküvi; bal; reçel; şurup).
8. Porsiyonunda 5 g’dan fazla yağ içeren yiyecekten; günde birden fazla yenmemeli. Yağlar sınırlanmalı (margarin; mayonez; salata sosları; yağlar; krem peynir; ekşi krema). Günde 3 ölçüden fazla tüketilmemeli (1 ölçü = 10 g).
9. Her zaman sebze veya meyve porsiyonlarının (1-2 yemek kaşığı) küçük olmasına çalışılmalı.
10. Günde 30 dk veya haftada 4 kez 45’er dk fiziksel egzersiz yapılmalı. Programa yürüyüş ve yüzme ile başlanılıp; jogging ve aerobikle devam edilmeli.
Dr. Dyt. Nihal Z. ERDEM
Beslenme ve Diyet Uzmanı