Dikkat Eksikliği / Hiperaktivite
DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE
DİKKAT EKSİKLİĞİ / HİPERAKTİVİTE NEDİR?
Dikkat eksikliği / hiperaktivite bozukluğu; bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan aşırı hareketlilik; istekleri erteleyememe ve dikkat sorunları ile kendini gösteren problem çeşididir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ / HİPERAKTİVİTE KİMLERDE GÖRÜLÜR?
Çocukların %5’ inde görülmektedir. Erkek çocuklarda kız çocuklara oranla 3 kat daha fazla görülür. Her sınıfta ortalama bir ya da iki öğrencide görüldüğü gözlenmiştir..
DİKKAT EKSİKLİĞİ / HİPERAKTİVİTE BELİRTİLERİ NELERDİR?
Davranışların sonuçlarını düşünmezler.
Davranışlarının bulundukları ortama uygunluğu düşünmeden hareket ederler.
Söyleyeceklerinin karşısında bırakacağı etkiyi hesaplamadan hareket ederler.
Ne yapıp ne yapmayacaklarını bilmelerine karşın uygulamazlar.
Kuralları bilirler ; kurallarla ilgili soru sorulduğunda bilgi sahibidirler ancak düşünmeden hareket ettikleri için kurallara uymak konusunda problem yaşarlar.
Böyle durumlar çevrelerindeki insanları öfkelendirir.Bu tür davranışlar kurallara uymamak için bilerek yapılan davranışlar olarak algılanır. Dolayısıyla çevresindeki insanların davranış ve yaklaşımlarında bu durum belirleyici olur.
DİKKAT EKSİKLİĞİ / HİPERAKTİVİTE NEDENLERİ NELERDİR?
Son 15-20 yılda yapılan araştırmalar DEHB ’ nun organik kökenli olduğu görüşünü hakim kılmıştır. Yeni araştırmalar beyin glikoz metabolizmasındaki bozukluklar üzerinde yoğunlaşmıştır. Bu çocukların özgeçmişlerinde hamilelikte ilaca maruz kalma ve intra uterin infeksiyonlar; zor doğum; düşük doğum ağırlığı;geçirilmiş M.S.S infeksiyonları dikkat çekmiştir. Bozukluğun genetik geçişi üzerinde durulmuş ve bu çocukların 1.dereceden akrabalarında DEHB oranı daha yüksek bulunmuştur. Kaotik( karmaşık;kaos yapısı ihtiva eden) aile yapısında yetişen ve ağır ihmal ve tacize maruz kalan çocuklarda da DEHB belirtileri gözlenebilmektedir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ / HİPERAKTİVİTE ALT TİPLERİ NELERDİR?
DEHB ilk tanılanmaya başladığında dikkat eksikliğiyle hiperaktivite tablosunun aynı olduğu konusunda bir çok kişi hemfikirdi. Ancak şimdilerde DEHB ‘nun alt tipleri tanımlanarak tanı yaklaşımları yeniden düzenlenmiştir.
1.Dikkat eksikliği hiperaktivite
BİLEŞİK TİP
Klasik anlamda DEHB dendiğinde anlaşılan bileşik tiptir.
Dikkat eksikliği belirtilerinin yanında hiperaktivite belirtileri de bulunmaktadır.
2. Dikkat eksikliği hiperakitvite
HİPERAKİTVİTE VE İMPULSİVİTENİN ÖNDE GELDİĞİ TİP
Hiperakitvite ve impulsivite belirtileri belirgin iken eksikliği belirtileri daha az gözlenir. Genellikle ders başarıları kötü değildir; ancak bulundukları ortamda hiperakitvite ve impulsiviteleri nedeniyle uyum sorunu yaşarlar.
İMPULSIVITE : İçten gelen ilkel ve temel hayati konulardaki uyaranlara yani
motivelere güdü.
3. Dikkat eksikliği hiperakitvite
DİKKATSİZLİĞİN ÖNDE GELDİĞİ TİP
Dikkat eksikliği belirtileri belirgin iken hiperakitvite ve impulsivite belirtileri daha az gözlenir. Genellikle ders başarıları iyi değildir; ancak hiperakitvite ve impulsiviteleri belirgin olmadığından uyum sorunu yaşamazlar.
DEHB ‘NUN OLUMLU ÖZELLİKLERİ
Enerji dolu bir yapıları vardır.
Yaratıcılık konusunda gayet iyidirler.
Sıcak kanlı ve cana yakın bir yapıları vardır.
Karşısındakiyle kolay iletişim kurabilirler.
Esnek yapıları vardır.
Hoşgörülü olma konusunda duyarlıdırlar.
İyi bir espri yeteneğine sahiptirler.
Çok kolay risk alabilirler. (bazen gerekenden fazla oranda alınan riskler problem yaratabilmektedir. )
İnsanlara çok kolay güvenirler. ( bazen gerekenden fazla oranda güvendiklerinden güven konusunda problem yaşayabilirler.)
DEHB’ NUN TEDAVİSİ
Okul ; öğretmen ve aile işbirliği sağlanmalıdır.
Aile DEHB konusunda bilgi sahibi olmalıdır. Bu durum tedavi sürecinin işleyişini hızlandırma konusunda yardımcı olacaktır.
DEHB’ nin tedavisinde ilaçlar önemli bir yer tutmaktadır. Ancak ilaçlara yönelik bir takım yanlış tutumlar nedeniyle kişiler ilaç kullanımına çok sıcak bakmamaktadırlar.
Medikal tedaviden elde edilen sonuçlar çocuğun yaşı; zeka düzeyi; ailenin tedaviye uyumu ve sebatı gibi faktörlerden etkilenmektedir.
Stimülanların bulunmasıyla ilaç tedavisinde ciddi gelişmeler olmuştur.
Günümüzde DEHB’nun tedavisinde Metylfenidat; dextroamfetamin ve pemolin gibi stimülanların yanında bazı antidepresan ve karbamezapin ’ den yarar görüldüğü bilinmektedir.
Stimülanlar; tedavideki başarıları yanındı; güvenilir ilaç olmaları; çocuklarda bağımlılık yapmamaları ve yan etkilerinin az olması nedeniyle tercih edilirler.
Öğrenme güçlüğü çeken çocuklarda özel eğitim programlarının uygulanması gerekebilir.
Kalabalık sınıflarda dikkatlerinin dağılması nedeniyle öğrenemeyen çocuklara bireysel eğitim desteği verilmelidir.
Olumsuz davranışların düzeltilmesi ve yerine olumlu davranışların konulması için çeşitli destekleyici ve davranışçı tedavi teknikleri uygulanabilir.
ÜLKEMİZDE DEHB VE İLAÇ KULLANIMI
Ülkemizde psikiyatrik ilaç kullanımı konusundaki yanlış bilgilenmeler DEHB olan çocukların gerektiğinde ilaç kullanmalarını da engellemektedir.
Ailenin yan etkilerden korkarak ilaç reddetmesi; tedaviyi geciktirmekte ve sonradan geri dönüşümü olmayan sonuçlar doğurabilmektedir.
ÇOCUĞUNUZDA DEHB VARSA
Olumlu davranışları onaylayarak çocuğu o davranışları yapmak için destekleyin.
Olumsuz davranışların sonuçlarını yansımalarını görmesi açısında hemen uygulayın.
Olumlu davranışları pekiştirmek için bir ödüllendirme sistemi geliştirin.
Daima kısa cümlelerle kendinizi ifade etmeye çalışın.
Bir sefer de bir yada ikiden fazla direktif vermeyin.
Göz temasına önem verin. Bir şeyler anlatmaya çalışırken göz temasında olmaya özen gösterin.
Kendi beklentilerinizin çocuğa uygunluğunu gözden geçirin.
Çocuğunuz ve sizin hayatınızı kolaylaştırmak için çevreyi düzenleyici çalışmalar yapın. ( çekmecelere isim vermek vb.)
DEHB görülen çocuklar genelde sanata ve yaratıcılığa yatkındırlar. Bu konuda kendini geliştirebileceği aktivitelere yönlendirmek; yeteneği olan alanlara yönlendirmek başarı elde etmesinde faydalı olacaktır.
Sınırları iyi çizin ama çok sayıda kural koymayınız.
Kurallar basit ve anlaşılır olsun.
Sorumluluk almasını sağlayın.
Disiplini kazanan veya kaybeden gibi gizli bir savaşa dönüştürmeyin.
Her çocuğun farklı olduğunu kabul edin.
Çocuklarınıza sevginizi gösterin. Sevgi bir çok şeyin çözümü konusunda destekleyicidir.
Çalışırken arada bir duraklamasına izin verin.
Yaptığı işleri kontrol etmesi alışkanlığını kazandırın
Olumsuz davranışlarını zaman zaman görmezden gelin.
Olumlu davranışlarını övün.
Uygun olmayan davranış tavırlarını uyarınız.
DEHB BÜYÜDÜKÇE GEÇER Mİ ?
Erken çocukluk döneminde başlayıp yaşam boyu devam edebilen bir bozukluk olan dikkat eksikliği hiperaktivitede; büyüdükçe iyileşmek söz konusu değildir.Bundan dolayı tanı konulduğu andan itibaren destek alınmaya başlanmalıdır.
Bu tanıyı almış olan bireylerin yüzde sekseninde; ergenlik döneminde de belirtiler devam eder. %3.65'i erişkinlikte de bu tanıyı alır.
Temel belirtiler aynı olmakla birlikte her yaş döneminde farklı bir görünüm vardır.
Özellikle aşırı hareketlilik ve dürtüsellik belirtileri zaman içinde azalır.
Dikkat eksikliği yasam boyu devam eder.
Yaş ilerledikçe başka sorunlar eşlik etmeye başlar
YETİŞKİNLERDE DEHB ÖNEMLİ BİR SORUN MUDUR?
Erişkinlerde hiperaktivite bozukluğu ruh sağlığı alanında en çok konuşulan; devrim sayılabilecek gelişmelerin her gün olduğu; tedavi edilirse çok iyi sonuçlar alınan; tedavi edilmezse kişinin benliğini; zihnini; yaşamını; çevresindekileri çok olumsuz etkileyen bir bozukluktur.