Doğum Kontrol Yöntemleri
Çocuk sahibi olmak bir haktır!!! Ancak çocuk istememekte bir haktır! Bakabilecek ve onun geleceğini garantileyebilecek kadar çocuk istemek te!!!;bu nedenle amacımız; bir fetüsün(anne karnındaki bebek) oluşmasından önce gebeliğin önlenmesi olmalıdır;oluştuktan sonra kürtajla aldırmak değil!!;
Bu sebeple "aile planlaması" yöntemlerinden bahsedeceğiz.
1-doğum kontrol hapları (oks):
Kadınlarda her ay olan düzenli yumurtlama olayını baskılayarak ve rahim ağzındaki mukus sıvısını kalınlaştırarak sperm geçişini zorlaştırma sonucunda gebeliği önler. Bu ilaçlar ailede meme kanseri öyküsü olmayan;damar;kalp hastalığı yada pıhtılaşma bozuklukları olmayan ;sigara kullanmayan(bilhassa 35 yaşından sonra) bayanlarda tercih edilebilinir..düzenli kullanıldığında istenmeyen gebelik riski 1/1000 civarındadır. Adetin ilk günü başlanır ve aynı saatlerde 21 gün boyunca alınır daha sonra 7 gün ilaca ara verilir ve 8. Gün tekrar yeni kutuya başlanır. Doğum kontrol haplarının yumurtalık kanseri ;rahim kanseri ve barsak kanserini önleyebildiği gösterilmiştir. 10 yıldan fazla süre kullanımında meme kanseri riskini çok az oranda arttırdığını gösteren çalışmalar vardır..ilave yararlar olarak adet sancılarını;kıllanmayı ve yumurtalık kistlerini tedavi etme özelliği vardır.kilo artışına neden olan ve olmayan formları mevcuttur. Günümüzde çok düşük dozlarda kullanımıyla bu gibi olumlu etkiler sağlayan yeni preparatlar mevcuttur.
2- spiral(rahim içi araç):
Rahimin içine yerleştirilen ve steril inflamasyon(mikropsuz iltihap) yoluyla döllenmiş yumurtanın yerleşmesini önleyebilen bir doğum kontrol yöntemidir. Bu sebeple acil doğum kontrol yöntemi olarak da korunmasız cinsel ilişkiden sonra ilk 5 gün içinde yerleştirilerek gebelik oluşumunu önleyebilmektedir.(gebelik oluşma oranı 1/100 dür ve doğum kontrol hapından yaklaşık 10 kat fazladır.) Ülkemizde dünyanın aksine en popüler ve en çok kullanılan yöntemdir. Hotmonlu (5 yıllık;ismi mirena) ve bakırlı(5 ve 10 yıllık)tipleri piyasada mevcuttur.takılma işlemi uzman ellerde olmalı ve yerleştirildikten sonra ve 1 ay sonra usg ile yerleşimi değerlendirilmelidir. İlk 3 ay kasık ağrısı; ve kanama miktarı ve süresinde artış yapabilir. 3 aydan sonra da adet kanamasının miktar ve süresini 2 katından fazla arttırır ise çıkartılması düşünülmelidir! Yan etki olarak aşırı kanamaya bağlı kansızlık(anemi);kasık ve bel ağrıları; rahim ağzında yaralar;akıntı; kadın yollarında ciddi iltihap(pelvik inflamatuar hastalık) ve dış gebelik nedeni olabilmektedir. Hormonlu tiplerde kanamayı aksine azalttığın iddia edilmektedir. Bu gibi nedenlerle toplumda kullanıldığı sıklık yerine sadece uzman ellerde ve takılması uygun olan doğum yapmış kadınlara( hiç doğum yapmayanlara uygun değildir) uygulanmalıdır.
3-kol altı implantı(implanon):
Hormonlu doğum kontrol yöntemlerinden biridir.sol kolun üst iç tarafına ve cilt altına cerrahi yolla yerleştirilen 4 cm uzunluğunda ve 0;5 cm eninde bir çubuktur. Günlük belli bir dozda gebelik hormonu salgılar. Östrojen içermez. Takıldıktan 6 saat sonra etkisi başlar ve 3 yıl boyunca korur. Ara kanamalar; lekelenmeler yapabilir ve %20 hastada adeti keser.gebelikten % 100 e yakın bir oranda korur. Uygun vakalarda denenebilir. Herhangi bir problem olduğunda istenildiği an çıkarılabilir. Takılması ve çıkarılması lokal anestezi ile olup özel eğitim gerektirir ve birkaç dakika zaman alır.çıkarıldıktan itibaren 1 hafta içinde doğurganlık geri döner.kadınlarda mevcut olan adet sancılarını %88 oranında geçirmektedir.
4-aylık iğne(mesigyna):
Doğum kontrol hapının parenteral formudur.östrojen ve (kadınlık hormonu )progesteron( gebelik hormonu) içerir.28-33 günde bir kalçadan iğne yapılır. Bu yöntemde de ara kanama riski vardır. Doğum kontrol hapı gibi düzenli adet siklusu sağlamaz.
5-üç aylık iğne (depo provera):
3 ayda bir kalçadan uygulanan mpa hormonu içeren bir kontraseptiftir. Özellikle yeni doğum yapmışlarda ve emzirenlerde uygundur. Sigara içen bayanlarada uygulanabilir. Dezavantajları ise sık ara kanama yada aşırı kanamaya yol açabilmesidir. 3-4 seferden fazla yapılırsa da adeti kesebilmektedir. Ayrıca birkaç uygulşamadan sonra bile 9 aya varan oranlarda hiç enjeksiyon yapılmasa bile gebelikten koruyabilmektedir.
6-tüp bağlanması(ligasyonu):
Geri dönüşümsüz bir yöntem olarak bilinmekle birlikte iyi ellerde tüpler yeniden açılabilmektedir. Ancak dış gebelik oranı önemli ölçüde artmaktadır. Bu nedenle genelde önerilmez.
7-prezervatif(kondom;kılıf)
8-vajinal krem;jel;köpükler ve vajinal cup lar(kadın kondomu)
9- vazektomi:
Erkeklerde uygulanan bir kısırlaştırma yöntemidir. Nonscalp vazektomi denen bir yöntem sık tercih edilmekte olup;kanamasız ;neştersiz;dikişsiz;ağrısız;lokal anestezi ile uygulanan 15 -20 dk zaman alan bir yöntemdir. Birçok merkezde ücretsiz uygulanan geri dönüşümü olmayan bir yöntemdir. İşlemden sonra 30-40 boşalmaya kadar ek korunma yöntemi gerekmektedir.
Bu sebeple "aile planlaması" yöntemlerinden bahsedeceğiz.
1-doğum kontrol hapları (oks):
Kadınlarda her ay olan düzenli yumurtlama olayını baskılayarak ve rahim ağzındaki mukus sıvısını kalınlaştırarak sperm geçişini zorlaştırma sonucunda gebeliği önler. Bu ilaçlar ailede meme kanseri öyküsü olmayan;damar;kalp hastalığı yada pıhtılaşma bozuklukları olmayan ;sigara kullanmayan(bilhassa 35 yaşından sonra) bayanlarda tercih edilebilinir..düzenli kullanıldığında istenmeyen gebelik riski 1/1000 civarındadır. Adetin ilk günü başlanır ve aynı saatlerde 21 gün boyunca alınır daha sonra 7 gün ilaca ara verilir ve 8. Gün tekrar yeni kutuya başlanır. Doğum kontrol haplarının yumurtalık kanseri ;rahim kanseri ve barsak kanserini önleyebildiği gösterilmiştir. 10 yıldan fazla süre kullanımında meme kanseri riskini çok az oranda arttırdığını gösteren çalışmalar vardır..ilave yararlar olarak adet sancılarını;kıllanmayı ve yumurtalık kistlerini tedavi etme özelliği vardır.kilo artışına neden olan ve olmayan formları mevcuttur. Günümüzde çok düşük dozlarda kullanımıyla bu gibi olumlu etkiler sağlayan yeni preparatlar mevcuttur.
2- spiral(rahim içi araç):
Rahimin içine yerleştirilen ve steril inflamasyon(mikropsuz iltihap) yoluyla döllenmiş yumurtanın yerleşmesini önleyebilen bir doğum kontrol yöntemidir. Bu sebeple acil doğum kontrol yöntemi olarak da korunmasız cinsel ilişkiden sonra ilk 5 gün içinde yerleştirilerek gebelik oluşumunu önleyebilmektedir.(gebelik oluşma oranı 1/100 dür ve doğum kontrol hapından yaklaşık 10 kat fazladır.) Ülkemizde dünyanın aksine en popüler ve en çok kullanılan yöntemdir. Hotmonlu (5 yıllık;ismi mirena) ve bakırlı(5 ve 10 yıllık)tipleri piyasada mevcuttur.takılma işlemi uzman ellerde olmalı ve yerleştirildikten sonra ve 1 ay sonra usg ile yerleşimi değerlendirilmelidir. İlk 3 ay kasık ağrısı; ve kanama miktarı ve süresinde artış yapabilir. 3 aydan sonra da adet kanamasının miktar ve süresini 2 katından fazla arttırır ise çıkartılması düşünülmelidir! Yan etki olarak aşırı kanamaya bağlı kansızlık(anemi);kasık ve bel ağrıları; rahim ağzında yaralar;akıntı; kadın yollarında ciddi iltihap(pelvik inflamatuar hastalık) ve dış gebelik nedeni olabilmektedir. Hormonlu tiplerde kanamayı aksine azalttığın iddia edilmektedir. Bu gibi nedenlerle toplumda kullanıldığı sıklık yerine sadece uzman ellerde ve takılması uygun olan doğum yapmış kadınlara( hiç doğum yapmayanlara uygun değildir) uygulanmalıdır.
3-kol altı implantı(implanon):
Hormonlu doğum kontrol yöntemlerinden biridir.sol kolun üst iç tarafına ve cilt altına cerrahi yolla yerleştirilen 4 cm uzunluğunda ve 0;5 cm eninde bir çubuktur. Günlük belli bir dozda gebelik hormonu salgılar. Östrojen içermez. Takıldıktan 6 saat sonra etkisi başlar ve 3 yıl boyunca korur. Ara kanamalar; lekelenmeler yapabilir ve %20 hastada adeti keser.gebelikten % 100 e yakın bir oranda korur. Uygun vakalarda denenebilir. Herhangi bir problem olduğunda istenildiği an çıkarılabilir. Takılması ve çıkarılması lokal anestezi ile olup özel eğitim gerektirir ve birkaç dakika zaman alır.çıkarıldıktan itibaren 1 hafta içinde doğurganlık geri döner.kadınlarda mevcut olan adet sancılarını %88 oranında geçirmektedir.
4-aylık iğne(mesigyna):
Doğum kontrol hapının parenteral formudur.östrojen ve (kadınlık hormonu )progesteron( gebelik hormonu) içerir.28-33 günde bir kalçadan iğne yapılır. Bu yöntemde de ara kanama riski vardır. Doğum kontrol hapı gibi düzenli adet siklusu sağlamaz.
5-üç aylık iğne (depo provera):
3 ayda bir kalçadan uygulanan mpa hormonu içeren bir kontraseptiftir. Özellikle yeni doğum yapmışlarda ve emzirenlerde uygundur. Sigara içen bayanlarada uygulanabilir. Dezavantajları ise sık ara kanama yada aşırı kanamaya yol açabilmesidir. 3-4 seferden fazla yapılırsa da adeti kesebilmektedir. Ayrıca birkaç uygulşamadan sonra bile 9 aya varan oranlarda hiç enjeksiyon yapılmasa bile gebelikten koruyabilmektedir.
6-tüp bağlanması(ligasyonu):
Geri dönüşümsüz bir yöntem olarak bilinmekle birlikte iyi ellerde tüpler yeniden açılabilmektedir. Ancak dış gebelik oranı önemli ölçüde artmaktadır. Bu nedenle genelde önerilmez.
7-prezervatif(kondom;kılıf)
8-vajinal krem;jel;köpükler ve vajinal cup lar(kadın kondomu)
9- vazektomi:
Erkeklerde uygulanan bir kısırlaştırma yöntemidir. Nonscalp vazektomi denen bir yöntem sık tercih edilmekte olup;kanamasız ;neştersiz;dikişsiz;ağrısız;lokal anestezi ile uygulanan 15 -20 dk zaman alan bir yöntemdir. Birçok merkezde ücretsiz uygulanan geri dönüşümü olmayan bir yöntemdir. İşlemden sonra 30-40 boşalmaya kadar ek korunma yöntemi gerekmektedir.