Yeme Bozuklukları - Anoreksiya - Sıfır Beden Hastalığı ?
Yeme Bozuklukları - Anoreksiya - Sıfır Beden Modası
1) Anoreksiya nervoza
2) Bulimya nervoza
3) Nonspesifik yeme bozuklukları
4) Binge Eating “Oburluk”
5) Akşam yeme sendromu
1. Anoreksiya Nervoza
DSM IV
Teşhis kriterleri
• Biri 14 yaşında diğeri 18 yaşında olmak üzere iki kez yaşamda sık görülür.
• İnsidans: Kızlarda: 8/100.000
• Erkeklerde: 0.5/100.000
Ölüm oranı: % 5.9
Kültürel risk faktörleri
Bruch; anoreksiya nervozalı hastalarda üç psikolojik
bozukluk tanımlamıştır
Bu hastaların sadece başkalarından gelen isteklere yanıt verdiklerini; bir şeyi kendi istedikleri için yapmadıklarını söylerler*
İç-kendi standartlarına güvenemeyen bu çocuklar dış kılavuzlara (ebeveynleri gibi) yönelirler.
Daima ebeveynlerini mutlu edecek şeyleri yapmaya çalışırlar; bu nedenle anorektiklere "model /ideal çocuk" da denir; fakat gerçek kendi güvenlerini geliştiremezler
Kendi davranışlarını; ihtiyaçlarını;dürtülerini ve hatta bedenlerini yönetmedikleri ve kendi çekim merkezlerinin olmadığı duygularını yaşarlar**
Ergenlik yaklaştığında özerklik geliştirme gerekliliğinin baskısını hissederler ama yapamadıklarını da farkederler
Çaresizlik duygularını yenmek için beden ağırlığı; biçimi ve yeme davranışları üzerinde aşırı bir denetim sağlamaya çalışırlar
Bunu başaranlarda anoreksiya nervoza
Başaramayanlarda ise dalgalı bir seyir gösteren (binge-purge) tıkanırcasına yeme nöbetleri ve uygunsuz telafi davranışları yani bulimiya nervoza gelişmektedir
SCOFF soruları ?
l Fazla yemeni kontrol etmede zorlanıyormusun ?
l Tok olduğun zaman kendini hasta olarak görüyormusun ?
l Yakın bir zamanda kilo kaybettin mi (son üç ayda 6.5 kilo) ?
l Çok zayıf olduğun söylendiği halde kendin şişman olduğuna inanıyormusun ?
l Yemenin hayatına tamamen hakim olduğuna inanıyormusun ?
Her evet bir puan. Anoreksiya nervoza tanısı için 2 puan yeterlidir.
Özellikler
• Önceleri yavaş sonra hızlı kilo kaybı
• Kusma; laksatif; diüretik; egzersiz
• Kiloya bağlı kendine güven
• Kilo verme: disiplin
• Kilo verememe: self kontrol bozukluğu
• Yemek ile obsesyonel uğraşlar (başkalarına yedirme gibi)
• Herkesle birlikte yemekten kaçınma
• Hiperaktivite
Klinik Sınıflama
Hafif- İdeal vücut ağırlığının %10 undan aşağıda olması ve minimal vücut algısının bozulması
Orta- İdeal vücut ağırlığının %10-25 inin kaybı ve bazı klinik bulguların olması
Ağır – İdeal vücut ağırlığının %25-30 unun kaybı ve semptomatik hipotansiyon veya senkop; kalp atımının 30-40 vurum/dak dan aşağıda olması; aritmi veya uzayan QT aralığı
Tedavi
• Defisitlerin yerine koyulması (Çinko ; Magnezyum; Omega 3 yağ asitleri
• Dinamik ve davranışçı psikoterapiler; grup terapileri
• Farmakoterapi
l Spontan remisyon (İYİLEŞME); tedavi ile remisyon; remisyon-NÜKS
l %8-15 ÖLÜM (12 yıl+ ⇒ %20)
l %20 ömür boyu anorektik
l %40 tedavi ile iyileşme
l 12-15 yaş grubunda başlayanlarda prognoz daha iyi
l İNTİHAR %2-5
2. Bulimiya Nervoza
l Bulimiya: Bous + Limos-Öküz açlığı
l Binge (tıkınırcasına yeme)
l Purge: Kusma; laksatif; diüretik kullanma
l Purge dışı kompanzatuar yöntemler: açlık; egzersiz
DSM IV Teşhis kriterleri
l Binge yeme %36
l Kadın › erkek
• Yüzde üç oranında yaşam boyunca görülür
• En sık 18 yaşında rastlanır
• Psikiyatrik bozukluklar sık olarak eşlik eder
• Madde bağımlılığı ile birliktelik gösterebilir
Özellikler
l Binge
l Yüksek kalorili gıdalar tercih edilir
l Spontan/planlı; gizli
l Binge öncesi depresif; anksiyöz belirtiler; yalnızlık; izolasyon; binge sırasında rahatlama; kusma sonrası suçluluk
l Kusma (%80-90)
l Laksatif; diüretik (1/3)
l Kilo normal; hafif kilolu ya da hafif zayıf
Tedavi
l Antidepresanlar ( Trisiklik antidepresanlar; monoamin oksidaz inhitörleri; serotonin re-uptake inhitörleri)
l Lityum
l Birleşik tedavi (Psikoterapi + Antidepresan) tedavi
Bulimya nervozada prognoz – akibet
l %70 iyileşir
l %30 tekrarlayan ataklar
l ölüm %6
a. Normalden daha hızlı yemek yeme
b. Rahatsız oluncaya kadar yemek yeme
c. Açlık hissetmese bile çok fazla miktarda yemek yeme
d. Ne kadar fazla yediğinden utanmasından dolayı tek başına yemek yeme
e. Fazla yedikten sonra kendini suçlu; depresif veya kötü hissetme
f. Oburluk davranışlarından stres duymak
g. Altı ay içinde haftada en az iki yeme atağının olması
h. Çıkarma; aç kalma; aşırı egzersiz gibi davranışlar ile beraber olmama
5. Akşam Yeme Sendromu
l Akşamleyin yeme atağı göstermek
l Gün içinde anoreksik olarak davranmak
l Uyku bozuklukları
Yeme bozuklukları ile karışabilen hastalıklar
l Hipertiroidizm veya hipotiroidizm
l Malabsorpsiyon
l İnflamatuar barsak hastalıkları
l Dİabetes Mellitus
l Beyin tümörleri (özellikle 4. ventriküldekiler)
l Kollajen vasküler hastalıklar
l Addison’s hastalığı
KAYNAKLAR
1) Anoreksiya nervoza
2) Bulimya nervoza
3) Nonspesifik yeme bozuklukları
4) Binge Eating “Oburluk”
5) Akşam yeme sendromu
1. Anoreksiya Nervoza
DSM IV
Teşhis kriterleri
- Kilo almaya karşı koyma; beden ağırlığının beklenenin %85’inin altına düşmesi
- Kilosu düşük olmasına karşın kilo almaktan ve şişmanlamaktan korkma
- Bedenin algılanmasında bozukluk; kilo kaybının reddi
- Menarş sonrasında üç siklus süren amenore
• Biri 14 yaşında diğeri 18 yaşında olmak üzere iki kez yaşamda sık görülür.
• İnsidans: Kızlarda: 8/100.000
• Erkeklerde: 0.5/100.000
Ölüm oranı: % 5.9
Kültürel risk faktörleri
- Güzelliği ve mutluluğu zayıflıkla eşdeğer görme
- Görsel medya aracılığı ile bu değerlerin yaygınlaşması
- Vücudu önemli bulma durumu
- Aşırı koruyucu; rijit; sorunları çözmede başarısız; cesaretlendirme ve desteğin olmadığı
- Yeme; diet; kilo veya görünüm konusunda çok zaman harcayan
- Aile bireylerinde yeme veya dikkat bozukluğu
- Kadın olma
- Adolesan olma
- Hafifçe şişman olma
- Kendine güvenin düşük olması
- Kimlik ve otonomi hissi ile sorunları olması
- Obsesif kişilik yapısında olma
- Vücudunu algımada sorunu olma
- Akranları veya aile üyeleri ile yarışma hissi içinde olma
- Çocukluktaki olumsuz yaşantılar
- İmmatür savunma düzenekleri
- Anne-baba beklentileri
- Çocukluk çağı anksiyete bozuklukları
- Çocukluktaki cinsel taciz
Bruch; anoreksiya nervozalı hastalarda üç psikolojik
bozukluk tanımlamıştır
- Beden imgesi bozukluğu;
- Bedenden gelen duyumları doğru algılama ve yorumlamada bozukluk
- Tüm düşünce ve etkinliklerde kendini gösteren yetersizlik duygusu (çekirdek psikopatoloji)
Bu hastaların sadece başkalarından gelen isteklere yanıt verdiklerini; bir şeyi kendi istedikleri için yapmadıklarını söylerler*
İç-kendi standartlarına güvenemeyen bu çocuklar dış kılavuzlara (ebeveynleri gibi) yönelirler.
Daima ebeveynlerini mutlu edecek şeyleri yapmaya çalışırlar; bu nedenle anorektiklere "model /ideal çocuk" da denir; fakat gerçek kendi güvenlerini geliştiremezler
Kendi davranışlarını; ihtiyaçlarını;dürtülerini ve hatta bedenlerini yönetmedikleri ve kendi çekim merkezlerinin olmadığı duygularını yaşarlar**
Ergenlik yaklaştığında özerklik geliştirme gerekliliğinin baskısını hissederler ama yapamadıklarını da farkederler
Çaresizlik duygularını yenmek için beden ağırlığı; biçimi ve yeme davranışları üzerinde aşırı bir denetim sağlamaya çalışırlar
Bunu başaranlarda anoreksiya nervoza
Başaramayanlarda ise dalgalı bir seyir gösteren (binge-purge) tıkanırcasına yeme nöbetleri ve uygunsuz telafi davranışları yani bulimiya nervoza gelişmektedir
SCOFF soruları ?
l Fazla yemeni kontrol etmede zorlanıyormusun ?
l Tok olduğun zaman kendini hasta olarak görüyormusun ?
l Yakın bir zamanda kilo kaybettin mi (son üç ayda 6.5 kilo) ?
l Çok zayıf olduğun söylendiği halde kendin şişman olduğuna inanıyormusun ?
l Yemenin hayatına tamamen hakim olduğuna inanıyormusun ?
Her evet bir puan. Anoreksiya nervoza tanısı için 2 puan yeterlidir.
Özellikler
• Önceleri yavaş sonra hızlı kilo kaybı
• Kusma; laksatif; diüretik; egzersiz
• Kiloya bağlı kendine güven
• Kilo verme: disiplin
• Kilo verememe: self kontrol bozukluğu
• Yemek ile obsesyonel uğraşlar (başkalarına yedirme gibi)
• Herkesle birlikte yemekten kaçınma
• Hiperaktivite
Klinik Sınıflama
Hafif- İdeal vücut ağırlığının %10 undan aşağıda olması ve minimal vücut algısının bozulması
Orta- İdeal vücut ağırlığının %10-25 inin kaybı ve bazı klinik bulguların olması
Ağır – İdeal vücut ağırlığının %25-30 unun kaybı ve semptomatik hipotansiyon veya senkop; kalp atımının 30-40 vurum/dak dan aşağıda olması; aritmi veya uzayan QT aralığı
Tedavi
• Defisitlerin yerine koyulması (Çinko ; Magnezyum; Omega 3 yağ asitleri
• Dinamik ve davranışçı psikoterapiler; grup terapileri
• Farmakoterapi
- Antidepresanlar (SSRI; klomipramin)
- Antipsikotik (pimozid; klorpromazin)
- İştah açıcılar (Siproheptadinler)
- Prokinetik ajanlar (Metaklopramidler; Sisapridler)
l Spontan remisyon (İYİLEŞME); tedavi ile remisyon; remisyon-NÜKS
l %8-15 ÖLÜM (12 yıl+ ⇒ %20)
l %20 ömür boyu anorektik
l %40 tedavi ile iyileşme
l 12-15 yaş grubunda başlayanlarda prognoz daha iyi
l İNTİHAR %2-5
2. Bulimiya Nervoza
l Bulimiya: Bous + Limos-Öküz açlığı
l Binge (tıkınırcasına yeme)
l Purge: Kusma; laksatif; diüretik kullanma
l Purge dışı kompanzatuar yöntemler: açlık; egzersiz
DSM IV Teşhis kriterleri
- Üç ay içinde haftada ikiden fazla yeme atağının olması
- Çıkarma (purging) tipi; kendi kendine kusma; laksatif veya diüretik kullanma
- Çıkarma olmayan (non-purging) tipinde; aç kalma; aşırı egzersiz
- Vücut ağırlığı veya şeklinden vücut algısının aşırı derece etkilenmesi
- Anoreksiya nervoza atakları sırasında ortaya çıkmaması
l Binge yeme %36
l Kadın › erkek
• Yüzde üç oranında yaşam boyunca görülür
• En sık 18 yaşında rastlanır
• Psikiyatrik bozukluklar sık olarak eşlik eder
• Madde bağımlılığı ile birliktelik gösterebilir
Özellikler
l Binge
l Yüksek kalorili gıdalar tercih edilir
l Spontan/planlı; gizli
l Binge öncesi depresif; anksiyöz belirtiler; yalnızlık; izolasyon; binge sırasında rahatlama; kusma sonrası suçluluk
l Kusma (%80-90)
l Laksatif; diüretik (1/3)
l Kilo normal; hafif kilolu ya da hafif zayıf
Tedavi
l Antidepresanlar ( Trisiklik antidepresanlar; monoamin oksidaz inhitörleri; serotonin re-uptake inhitörleri)
l Lityum
l Birleşik tedavi (Psikoterapi + Antidepresan) tedavi
Bulimya nervozada prognoz – akibet
l %70 iyileşir
l %30 tekrarlayan ataklar
l ölüm %6
- Binge Eating (Oburluk)
a. Normalden daha hızlı yemek yeme
b. Rahatsız oluncaya kadar yemek yeme
c. Açlık hissetmese bile çok fazla miktarda yemek yeme
d. Ne kadar fazla yediğinden utanmasından dolayı tek başına yemek yeme
e. Fazla yedikten sonra kendini suçlu; depresif veya kötü hissetme
f. Oburluk davranışlarından stres duymak
g. Altı ay içinde haftada en az iki yeme atağının olması
h. Çıkarma; aç kalma; aşırı egzersiz gibi davranışlar ile beraber olmama
5. Akşam Yeme Sendromu
l Akşamleyin yeme atağı göstermek
l Gün içinde anoreksik olarak davranmak
l Uyku bozuklukları
Yeme bozuklukları ile karışabilen hastalıklar
l Hipertiroidizm veya hipotiroidizm
l Malabsorpsiyon
l İnflamatuar barsak hastalıkları
l Dİabetes Mellitus
l Beyin tümörleri (özellikle 4. ventriküldekiler)
l Kollajen vasküler hastalıklar
l Addison’s hastalığı
KAYNAKLAR
- Doç. Dr. Orhan DERMAN Hacattepe Üniveristesi Tıp Fakültesi
- Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD Adolesan Ünitesi
- Çuhadaroğlu F (1997) Ergenlik döneminde beslenme ve yeme bozuklukları. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Derneği Yayınları:1 Ankara; Ayrıntı Basımevi; s.48-53.
- Comer; Roland J (1992) Abnormal Psychology. W. H: Freemanand Company; New York; s.412-414.
- Harding TP; Lachenmeyer JR (1986) Family interaction patternsand locus of control as predictors of the presence andseverity of anorexia nervosa. J Clin Psychol; 42(3): 440-448