Çocuklarda Acil Sağlık Sorunları
GİRİŞ
Çocuğun en fazla beraber olduğu insanlar ailesi ve öğretmenleri olduğuna göre sağlık problemlerinde de ilk müdehaleyi genellikle anne baba ve öğretmenleri yapacaktır. Bu nedenle bu kişiler çocukların acil sağlık problemleri hakkında bilgi sahibi olmalı ve bazı küçük fakat önemli müdahaleleri yapabilmelidirler.
Evde (okulda) bulunması gereken malzemeler:
kolonya; baticon solüsyon
pamuk; gazlı bez
yara bandı; flaster
derece
Evde anne ve baba; okulda ise öğretmen acil sağlık durumlarında ne yapacağını bilmesi gerekir.
KAZALAR VE YARALANMALAR
KANAMA
Kanamaların en etkin kontrolü kanayan yerin üzerine bastırmaktır.
Bu parmakla; gazlı bezle; yada temiz bir bezle yapılabilir. Yaralanmaları şöyle sınıflayabiliriz:
CİLT YARALANMALARI
Küçük sıyrıklar ve yaralar: Yara uçları birbirinden uzak değil yara derinliği yoktur. Kolonya veya baticon ile temizlenmeli ve açık bırakılmalı; bunlar genellikle ileri bir sağlık yardımı gerektirmez.
Tıbbi yardım gerektiren cilt yaraları: Yara dudakları birbirinden uzaklaşmış ve yara derinliği oluşmuştur. Bu yaralar genellikle daha fazla kanar. Kanama kontrol edilerek en yakın sağlık kuruluşuna başvurulur
ORTOPEDİK YARALANMALAR
Eklemlerin hareket yönü aksine zorlanmaları sonrası ağrı ve beraberinde şişlik yada morarma olması bağ zedelenmesi hatta bu bölgede kırıkların bulgusu olabilir. Bu bulgular ilk fark edildiğinde hemen hareket engellenmeli; soğuk tatbik edilmeli; ve hekime müracaat edilmelidir. Sadece ağrı varsa ve de soğuk uygulama ve istirahat ile geçmiyorsa yine hekime müracaat edilmelidir. Kazalarda kırık belirgin olarak fark edilir yada şüphelenilirse en basit şekilde sabitlenerek acil servise müracaat edilmelidir. El ve kol en kolay gövdeye sabitlenir. Bacaklar ise küçük tahta; sert karton gibi cisimlerle yahut hiçbirşey bulunulamazsa diğer bacağa bağlanılarak sabitlenir.
KAFA TRAVMALARI
Yüz bölgesinde ise ve cilt yaralanması mevcut ise tedavi edilir
Saçlı bölgede ise ciltte yara yada şişlik olabilir. Bu bölgedeki yaralanmalarda kanama durduktan sonra ne yapacağımızı biliyoruz. Kanama durmazsa hemen hekime müracaat edilir.
Kafa travması sonrası baygınlık geçirme mide bulantıları yada üst üste kusmalar önemli bir bulgu olabilir. Hekime müracaat edilmelidir.
GÖĞÜS KARIN TRAVMALARI
Göğüste ciddi travmalar çok şiddetli ağrıya neden olurlar. Hafif ağrıya neden olan travmalar solunum sıkıntısı yapmıyorsa önemli değildir.
Karın travmaları genellikle çok şiddetli ağrı yapmaz; ancak ciddi travmalar kendini bulantı; kusma; karında sertleşme yada idrarda kanama ile gösterir. Bu durumlarda hekime müracaat edilmelidir.
ATEŞ
Ateş vücut ısısının yükselmesidir. Ve vücuttaki bir enfeksiyon habercisidir.
Ateşli çocuk halsiz; iştahsız ve gözleri kızarıktır. genellikle üşür.
Ateşli çocuğa ne yapılacağını bilmek için ateşini ölçmeyi bilmek ve ölçmek gerekir.
Hafif ateş: 37—37;5 derecelik ateştir. Başka bir hastalık bulgusu yoksa uygun ateş düşürücü ilaçlarla geçirilebilir. eğer ateş düşmezse yada ertesi gün tekrar ederse hekime müracaat edilir. Ateşle birlikte öksürük; boğaz ağrısı; karın ağrısı; ishal; idrar yapamama problemi gibi başka bulgular varsa mutlaka bir hekime müracaat edilmelidir.
Yüksek ateş: 38 derecenin üzerindeki ateşlerdir. genellikle üşüme ve titreme; bazen de kusma ile beraberdir. ilave hastalık bulgusu yoksa ateş düşürücü verilmeli ve ateş sık kontrol edilmelidir. Ateş düşmezse çocuk soğutulmalıdır. Soğutmayla da ateş düşmezse yada başkaca hastalık bulguları da varsa acilen; ateş düşmüş; çocuk rahatlamışsa en uygun zamanda; hekime başvurulmalıdır.
Soğutma; büyük damarların cilde yakın olduğu bölgelere ılık kompres koyulması ile yada soğuğa yakın ılık duşla yapılır.
Büyük damarların cilde yakın olduğu yerler boyun yanları; koltuk altları; kasıklardır. Eller ve ayaklarda dolaşım azaldığı için soğuk uygulaması bu bölgelere yapılmaz. Ancak çocuğa; atleti ıslatılıp giydirilebilir. Isınan bezler tekrar sudan geçirilerek soğutulur ve aynı bölgelere konulur.
Soğutma çok önemlidir. özellikle 0—6 yaş gurubu çocuklarda yüksek ateş havale geçirilmesine sebep olabilir. havale geçirilmesi beyne hasar verebilecek ciddi bir durumdur. bunun için yüksek ateşe hemen müdahale edilmeli ve ateş düşmezse mutlaka acil olarak hekime baş vurulmalıdır.
Ateşin takibinde nabız sayısı da çok önemlidir. Bir derece ateş artışında nabız dakikada 20 artar.
BOĞULMA
Bunu suda boğulma ve nefes borusuna yabancı cisim kaçması şeklinde ele alabiliriz.
Nefes borusuna genellikle gıdalar kaçar. nefes borusuna yabancı cisim girdiğinde şiddetli öksürük refleksine yol açar ve yabancı cisim bu refleksle kolayca dışarı atılır. ancak bazen büyük cisimlerde bu mümkün olmayabilir.
Böyle durumlarda ilk iş; ağzın hemen boşaltılması ve ardından da sırta bir yada birkaç kez vurmaktır. Bu işlem problemi çoğu kez halleder. aksi halde zaman kaybetmeden bir hekime başvurmak gerekir.
Her insan nabız ölçmeyi bilmeli ve suni teneffüs yaptırabilmelidir.
Boğulan insanların önce solunumu ve dolaşımları kontrol edilir ve bu fonksiyonlar yoksa canlandırma yapılır.
Bunun ayrı bir kurs olarak uygulamalı eğitimini vermek gerekmektedir.
GÖZ
Yabancı cisim yada tahriş edici koroziv maddelerin kaçması ile şiddetli ağrı ve yanma oluşur. Burada yapılacak ilk ve en doğru iş bol su ile gözlerin yıkanmasıdır. Koroziv madde sonrası göz acilen yıkanmalı ve derhal hekime başvurulmalıdır.
YANIKLAR
Birinci Derece- cilt kızarıklığı ve ağrı vardır. Lokal anestezikli pomatlar kullanılabilir.
İkinci Derece- ciltte su toplamaları vardır. Küçük kabarcıklar baticon sürülerek bırakılabilir. Daha geniş alanlardaki yanıklar; bütün kabarcıklar temizlenerek pansumanlarla; doktor kontrolünde iyileşmelidir. İyi tedavi edilirse izi kalmaz.
Üçüncü Derece- cilt tamamen yanmıştır. Pansumanlarla hekim nezaretinde iyileşir. İzi kalır.
SÜNNET
Tıbbi gereklilik olmadıkça 3-7 yaş arasında kesinlikle yaptırılmamalıdır. Çünkü bu dönem çocuğun bedenini ve cinsel kimliğini tanıma dönemidir
Sünnetin ne olduğu herkesçe malum.
Dini manası ise; yapılması zorunluluk olmadan önerilen fiildir. Yani farz değildir. Ancak; sünnet öyle bir toplumsal konuma geldi ki müslümanlığın simgesi ve bir vecibesi gibi algılanıyor ve uygulanıyor.
Ya tıbben?
Temelde koruyucu hekimlik; hastalık durumlarında ise tedavi uygulaması olarak kabul edilebilir.
Soru: Sünet ne zaman yapılmalı?
Cevap: doğumdan itibaren 2-2.5 yaşına kadar çocuklar pipisinin farkında olmaz ve önemini bilemez. ve böylece yapılacak olan müdahalenin herhangi bir psikolojik zararı olmaz.
Aynı zamanda ‘operasyon amnezisi’ vardır yani bu yaşlarda yapılan cerrahi müdahaleler hatırlanamaz. Onun içindir ki bu yaşlar ideal sünnet yaşlarıdır.
2.5 yaşından sonra ise pipi fark edilir ve önem verilir hale gelir.bu yaşlarda yapılacak her müdahale ilerde tamiri zor psikolojik problemlere ve beraberinde cinsel hayatta başarısızlıklara yol açabilir. Çocuk; sünnetin ona acı vereceğini ama zarar vermeyeceğini ancak 7-8 yaşlarında anlar.
Bu da demektir ki; 2.5 - 7 yaş arasında; tıbbi zorunluluk olmadıkça sünnetten kaçınmak gerekmektedir.
Soru: Sünneti kim yapmalı?
Cevap: Tabiki cerrahi prensipleri (sterilizsyonu; doku iyileşmesini; yara bakımını...vs) ve de kanama; enfeksiyoon dikiş açılması...vs gibi komplikasyon geliştiğinde de ne yapması gerektiğini bilen ehliyetli kişiler yapmalı.
Ne yazık ki bu konuda kanuni düzenlemeler yetersiz kalmaktadır. ehliyetsiz kişiler hala sünnet yapıyor ve bir çok komplikasyon ortaya çıkıyor. Bu komplikasyonların çoğunu da üroloji uzmanı olarak biz düzeltmek zorunda kalıyoruz; çocuklar tekrar tekrar psikolojik travmaya maruz kalıyor.
Soru: Hipospadi nedir?
Cevap: erkekte; idrar yolunun tam gelişememesi ve idrar deliğinin olması gereken yeden daha geride kalmasıdır. bu durumda hemen her zaman sünnet derisinin de yarısı gelişmez ve yanlışlıkla doğuştan sünnetli yada peygamber sünnetli tabiri kullanılır.
Hastalık olmaksızın doğuştan tam sünnet gerçekten çok çok nadirdir. Hastalığa bağlı sünnet derisi eksikliğine (yani hipospadi hastalığı) peygamber sünneti demek ise yanlış; hatta peygamberlere kusur yakıştırmak olacağından sakıncalıdır.
Bu doğmalık hastalıkta bazen pipide eğrilik (kordi) görülebilir
Hipospadi hastalığı cerrahi olarak tedavi edilir.
Tedavi için ideal yaş 1-2 yaşlarıdır. Bu yaş geçmişse okul öncesine kadar düzeltilmelidir.
Çocuğun en fazla beraber olduğu insanlar ailesi ve öğretmenleri olduğuna göre sağlık problemlerinde de ilk müdehaleyi genellikle anne baba ve öğretmenleri yapacaktır. Bu nedenle bu kişiler çocukların acil sağlık problemleri hakkında bilgi sahibi olmalı ve bazı küçük fakat önemli müdahaleleri yapabilmelidirler.
Evde (okulda) bulunması gereken malzemeler:
kolonya; baticon solüsyon
pamuk; gazlı bez
yara bandı; flaster
derece
Evde anne ve baba; okulda ise öğretmen acil sağlık durumlarında ne yapacağını bilmesi gerekir.
KAZALAR VE YARALANMALAR
KANAMA
Kanamaların en etkin kontrolü kanayan yerin üzerine bastırmaktır.
Bu parmakla; gazlı bezle; yada temiz bir bezle yapılabilir. Yaralanmaları şöyle sınıflayabiliriz:
CİLT YARALANMALARI
Küçük sıyrıklar ve yaralar: Yara uçları birbirinden uzak değil yara derinliği yoktur. Kolonya veya baticon ile temizlenmeli ve açık bırakılmalı; bunlar genellikle ileri bir sağlık yardımı gerektirmez.
Tıbbi yardım gerektiren cilt yaraları: Yara dudakları birbirinden uzaklaşmış ve yara derinliği oluşmuştur. Bu yaralar genellikle daha fazla kanar. Kanama kontrol edilerek en yakın sağlık kuruluşuna başvurulur
ORTOPEDİK YARALANMALAR
Eklemlerin hareket yönü aksine zorlanmaları sonrası ağrı ve beraberinde şişlik yada morarma olması bağ zedelenmesi hatta bu bölgede kırıkların bulgusu olabilir. Bu bulgular ilk fark edildiğinde hemen hareket engellenmeli; soğuk tatbik edilmeli; ve hekime müracaat edilmelidir. Sadece ağrı varsa ve de soğuk uygulama ve istirahat ile geçmiyorsa yine hekime müracaat edilmelidir. Kazalarda kırık belirgin olarak fark edilir yada şüphelenilirse en basit şekilde sabitlenerek acil servise müracaat edilmelidir. El ve kol en kolay gövdeye sabitlenir. Bacaklar ise küçük tahta; sert karton gibi cisimlerle yahut hiçbirşey bulunulamazsa diğer bacağa bağlanılarak sabitlenir.
KAFA TRAVMALARI
Yüz bölgesinde ise ve cilt yaralanması mevcut ise tedavi edilir
Saçlı bölgede ise ciltte yara yada şişlik olabilir. Bu bölgedeki yaralanmalarda kanama durduktan sonra ne yapacağımızı biliyoruz. Kanama durmazsa hemen hekime müracaat edilir.
Kafa travması sonrası baygınlık geçirme mide bulantıları yada üst üste kusmalar önemli bir bulgu olabilir. Hekime müracaat edilmelidir.
GÖĞÜS KARIN TRAVMALARI
Göğüste ciddi travmalar çok şiddetli ağrıya neden olurlar. Hafif ağrıya neden olan travmalar solunum sıkıntısı yapmıyorsa önemli değildir.
Karın travmaları genellikle çok şiddetli ağrı yapmaz; ancak ciddi travmalar kendini bulantı; kusma; karında sertleşme yada idrarda kanama ile gösterir. Bu durumlarda hekime müracaat edilmelidir.
ATEŞ
Ateş vücut ısısının yükselmesidir. Ve vücuttaki bir enfeksiyon habercisidir.
Ateşli çocuk halsiz; iştahsız ve gözleri kızarıktır. genellikle üşür.
Ateşli çocuğa ne yapılacağını bilmek için ateşini ölçmeyi bilmek ve ölçmek gerekir.
Hafif ateş: 37—37;5 derecelik ateştir. Başka bir hastalık bulgusu yoksa uygun ateş düşürücü ilaçlarla geçirilebilir. eğer ateş düşmezse yada ertesi gün tekrar ederse hekime müracaat edilir. Ateşle birlikte öksürük; boğaz ağrısı; karın ağrısı; ishal; idrar yapamama problemi gibi başka bulgular varsa mutlaka bir hekime müracaat edilmelidir.
Yüksek ateş: 38 derecenin üzerindeki ateşlerdir. genellikle üşüme ve titreme; bazen de kusma ile beraberdir. ilave hastalık bulgusu yoksa ateş düşürücü verilmeli ve ateş sık kontrol edilmelidir. Ateş düşmezse çocuk soğutulmalıdır. Soğutmayla da ateş düşmezse yada başkaca hastalık bulguları da varsa acilen; ateş düşmüş; çocuk rahatlamışsa en uygun zamanda; hekime başvurulmalıdır.
Soğutma; büyük damarların cilde yakın olduğu bölgelere ılık kompres koyulması ile yada soğuğa yakın ılık duşla yapılır.
Büyük damarların cilde yakın olduğu yerler boyun yanları; koltuk altları; kasıklardır. Eller ve ayaklarda dolaşım azaldığı için soğuk uygulaması bu bölgelere yapılmaz. Ancak çocuğa; atleti ıslatılıp giydirilebilir. Isınan bezler tekrar sudan geçirilerek soğutulur ve aynı bölgelere konulur.
Soğutma çok önemlidir. özellikle 0—6 yaş gurubu çocuklarda yüksek ateş havale geçirilmesine sebep olabilir. havale geçirilmesi beyne hasar verebilecek ciddi bir durumdur. bunun için yüksek ateşe hemen müdahale edilmeli ve ateş düşmezse mutlaka acil olarak hekime baş vurulmalıdır.
Ateşin takibinde nabız sayısı da çok önemlidir. Bir derece ateş artışında nabız dakikada 20 artar.
BOĞULMA
Bunu suda boğulma ve nefes borusuna yabancı cisim kaçması şeklinde ele alabiliriz.
Nefes borusuna genellikle gıdalar kaçar. nefes borusuna yabancı cisim girdiğinde şiddetli öksürük refleksine yol açar ve yabancı cisim bu refleksle kolayca dışarı atılır. ancak bazen büyük cisimlerde bu mümkün olmayabilir.
Böyle durumlarda ilk iş; ağzın hemen boşaltılması ve ardından da sırta bir yada birkaç kez vurmaktır. Bu işlem problemi çoğu kez halleder. aksi halde zaman kaybetmeden bir hekime başvurmak gerekir.
Her insan nabız ölçmeyi bilmeli ve suni teneffüs yaptırabilmelidir.
Boğulan insanların önce solunumu ve dolaşımları kontrol edilir ve bu fonksiyonlar yoksa canlandırma yapılır.
Bunun ayrı bir kurs olarak uygulamalı eğitimini vermek gerekmektedir.
GÖZ
Yabancı cisim yada tahriş edici koroziv maddelerin kaçması ile şiddetli ağrı ve yanma oluşur. Burada yapılacak ilk ve en doğru iş bol su ile gözlerin yıkanmasıdır. Koroziv madde sonrası göz acilen yıkanmalı ve derhal hekime başvurulmalıdır.
YANIKLAR
Birinci Derece- cilt kızarıklığı ve ağrı vardır. Lokal anestezikli pomatlar kullanılabilir.
İkinci Derece- ciltte su toplamaları vardır. Küçük kabarcıklar baticon sürülerek bırakılabilir. Daha geniş alanlardaki yanıklar; bütün kabarcıklar temizlenerek pansumanlarla; doktor kontrolünde iyileşmelidir. İyi tedavi edilirse izi kalmaz.
Üçüncü Derece- cilt tamamen yanmıştır. Pansumanlarla hekim nezaretinde iyileşir. İzi kalır.
SÜNNET
Tıbbi gereklilik olmadıkça 3-7 yaş arasında kesinlikle yaptırılmamalıdır. Çünkü bu dönem çocuğun bedenini ve cinsel kimliğini tanıma dönemidir
Soru: Sünnet olmak farz mıdır?
Cevap: Hayır ismi gibi sünnettir.
Sünnet nedir? İsim olarak nedir? Kendisi nedir? Sünnet olmanın ideal yaşı var mıdır? Doğuştan sünnet olur mu? Peygamber sünneti var mıdır?
Sünnetin ne olduğu herkesçe malum.
Dini manası ise; yapılması zorunluluk olmadan önerilen fiildir. Yani farz değildir. Ancak; sünnet öyle bir toplumsal konuma geldi ki müslümanlığın simgesi ve bir vecibesi gibi algılanıyor ve uygulanıyor.
Ya tıbben?
Temelde koruyucu hekimlik; hastalık durumlarında ise tedavi uygulaması olarak kabul edilebilir.
Soru: Sünet ne zaman yapılmalı?
Cevap: doğumdan itibaren 2-2.5 yaşına kadar çocuklar pipisinin farkında olmaz ve önemini bilemez. ve böylece yapılacak olan müdahalenin herhangi bir psikolojik zararı olmaz.
Aynı zamanda ‘operasyon amnezisi’ vardır yani bu yaşlarda yapılan cerrahi müdahaleler hatırlanamaz. Onun içindir ki bu yaşlar ideal sünnet yaşlarıdır.
2.5 yaşından sonra ise pipi fark edilir ve önem verilir hale gelir.bu yaşlarda yapılacak her müdahale ilerde tamiri zor psikolojik problemlere ve beraberinde cinsel hayatta başarısızlıklara yol açabilir. Çocuk; sünnetin ona acı vereceğini ama zarar vermeyeceğini ancak 7-8 yaşlarında anlar.
Bu da demektir ki; 2.5 - 7 yaş arasında; tıbbi zorunluluk olmadıkça sünnetten kaçınmak gerekmektedir.
Soru: Sünneti kim yapmalı?
Cevap: Tabiki cerrahi prensipleri (sterilizsyonu; doku iyileşmesini; yara bakımını...vs) ve de kanama; enfeksiyoon dikiş açılması...vs gibi komplikasyon geliştiğinde de ne yapması gerektiğini bilen ehliyetli kişiler yapmalı.
Ne yazık ki bu konuda kanuni düzenlemeler yetersiz kalmaktadır. ehliyetsiz kişiler hala sünnet yapıyor ve bir çok komplikasyon ortaya çıkıyor. Bu komplikasyonların çoğunu da üroloji uzmanı olarak biz düzeltmek zorunda kalıyoruz; çocuklar tekrar tekrar psikolojik travmaya maruz kalıyor.
Soru: Hipospadi nedir?
Cevap: erkekte; idrar yolunun tam gelişememesi ve idrar deliğinin olması gereken yeden daha geride kalmasıdır. bu durumda hemen her zaman sünnet derisinin de yarısı gelişmez ve yanlışlıkla doğuştan sünnetli yada peygamber sünnetli tabiri kullanılır.
Hastalık olmaksızın doğuştan tam sünnet gerçekten çok çok nadirdir. Hastalığa bağlı sünnet derisi eksikliğine (yani hipospadi hastalığı) peygamber sünneti demek ise yanlış; hatta peygamberlere kusur yakıştırmak olacağından sakıncalıdır.
Bu doğmalık hastalıkta bazen pipide eğrilik (kordi) görülebilir
Hipospadi hastalığı cerrahi olarak tedavi edilir.
Tedavi için ideal yaş 1-2 yaşlarıdır. Bu yaş geçmişse okul öncesine kadar düzeltilmelidir.