Yaşlanmayla İlintili Hastalıklar ve Risk Faktörleri
YAŞLANMAYLA İLİNTİLİ HASTALIKLAR VE RİSK FAKTÖRLERİ
İnsan yaşamı boyunca değişik iç ve dış faktörlerin etkisi altındadır. Ancak bunların etkisi yaşam süresinin belirli dönemlerine göre farklıdır. Bu faktörlerden biri beslenmedir.
Ana rahminden itibaren bireyi etkileyen risk faktörleri yaşam kalitesi ve süresini etkiler. Çok az insan kalıtım nedeniyle çok uzun süre yaşar. Risk faktörlerini dikkate alan yaşam ve beslenme biçimi yaşam kalitesi ve süresini etkiler.
Yaşlanmayla ilintili hastalıklar ve bireye etkisi 3 grupta incelenebilir;
1. Kanser ve Alzhemierhastalığı gibi gittikçe ilerleyen ve yaşamsal işlevi hızlı bir şekilde gerileten hastalıklar
2. Felç ve kalça kırıklığı gibi ani oluşan ve rehabilitasyonla iyileşebilen durumlar.
3. Fiziksel aktiviteyi azaltan küçük çaplı rahatsızlıklar.
Yaşlanmayla İlintili Hastalıklar
1. grup: Katarakt; görme bozukluğu; osteoporozis; duyma güçlüğü; düşme ve kırıklar; bunama; bağımlılık
Risk faktörleri kontrol edilerek bozuklukların çoğu düzeltilebilmektedir.
2. grup: Aterosklerozis ( damar sertliği); kanser; solunum güçlüğü; siroz; diyabet; travma
Genç yetişkinler ve yaşlılıkta öldürücü hastalıklardır.
3. grup: Osteoartirit disk; hernia; varis; safra kesesi hastalıkları; idrar yolları enfeksiyonu; hemoroid; diş çürüklüğü; depresyon; kabızlık.
Öldürmeyen ancak yaşam kalitesini düşüren; başka bir deyişle; süründüren hastalıklar.
Yaşlılıkta yaşam kalitesini düşüren en önemli sorun zihin işlevlerindeki bozukluktur. Bu bozukluklar unutkanlıktan Alzheimer hastalığına kadar değişik derecede olabilir. Zihin işlevlerinde etkili olan vitaminler ise;
Tiamin; Niasin; Pantotenik asit; B6 vitamini; folat; vit E; vit B12
Vitamin yetersizlikleri besin alımındaki dengesizliğe bağlı olduğu gibi; sindirim sistemindeki yaşa bağlı değişiklikler ve besinlerin hazırlanmasındaki hatalar da vitaminlerin biyoyararlılıklarını düşürmektedir. Bu nedenlerle sınırda vitamin yetersizlikleri bile zihin işlevlerinde ki yaşa bağlı bozulmayı hızlandırmaktadır.
Bu hastalıklarda birçok risk faktörü etkilidir. Risk faktörlerinin önemli bölümü bebeklikten itibaren uygulanan yaşam ve beslenme biçimi ile ilintilidir.
YAPILMASI GEREKENLER
1. Yaşla bağışıklık sistemimizde de değişim olmaktadır. Bu azalış da bazı besin ögeleri etkilidir. Diyetle yeterince sağlanamayan E vitamini ve Çinko gibi besin ögelerinin ek olarak alınması özellikle hücresel bağışıklığı olumlu yönde etkilediği bilinmektedir.
2. Dvitamini gereksinmesini karşılamak için güneş ışığından uygun ve düzenli bir şekilde yararlanılmalıdır. Her gün en az 30 dakika açık havada yürüyüş D vitamini oluşumu için yeterlidir. Unutmayın;
Uygun egzersiz kemik kitlesini attırır
Aşırı egzersiz kemik kitlesini azaltır
İnaktif egzersiz kemik kitlesini azaltır
3. Aşırı tuz alımından kaçınılmalıdır. Çünkü fazla tuz idrarla kalsiyum atımını arttırır. Bu da osteoporoz oluşumunu hızlanması demektir. Ayrıca yaşla artan yüksek tansiyon riski beyin kanamaları ve kalp-damar hastalıkları riskini de arttırır
4. Yüksek proteinli gıdalar ve kızartılmış yiyecekler sınırlı tüketilmelidir. Proteinden zengin yiyecekler doymuş yağdan da zengindir( sakatatlar; et; süt; yumurta...) O nedenle de kalp-damar hastalıkları; hipertansiyon ve meme kanseri riskini de arttırır.
5. Aşırı zayıflık ve şişmanlıktan kaçınılmalıdır.
Ağırlık
BKI= ---------------= 20 – 24 olmalıdır.
Boy(m2)
6. Damar sertliğine bağlı kalp hastalığının başlıca belirleyicileri kan lipitlerinin yüksekliğidir. Kanda ldl nin HDL ye oranının artması hastalık riskini artırır. Burada önemli olan doymuş yağın fazla alınması ve hareketsizliktir. Ayrıca kanda tromboz( pıhtılaşma) oluşumu da önemli risk faktörüdür. Yaşlanmayla kanın pıhtılaşma işlevi de değişime uğramaktadır.
7. Yaşlılıkta öldürücü hastalıklardan olan kanser ; sigara; çevresel etkenler; yağ alımı; ve kullanımıyla ilintilidir. Diyette yağın artması ve kullanım şekli de risk faktörüdür.
Hangi Yağlar Kullanılmalı?
· Zeytinyağı
· Diğer bitkisel sıvı yağlar
· Tereyağ ve margarin
Günlül olarak yaklaşık 2-3 yemek kaşığı yağ kullanılmalı özel bir diyet yapılmıyorsa.
Neler Yapılmalı?
· Etli yemeklere yağ eklememek
· Yağdan zengin yiyeceklerden uzak durmak ( salam; sosis; pastırma; sakatatlar; cips; mayonez; kuruyemişler...)
· Ekmeğe yağ sürme alışkanlığımız varsa kaldırmak.
· Kızartma yöntemini mümkün olduğunca az kullanmak.
İnsan yaşamı boyunca değişik iç ve dış faktörlerin etkisi altındadır. Ancak bunların etkisi yaşam süresinin belirli dönemlerine göre farklıdır. Bu faktörlerden biri beslenmedir.
Ana rahminden itibaren bireyi etkileyen risk faktörleri yaşam kalitesi ve süresini etkiler. Çok az insan kalıtım nedeniyle çok uzun süre yaşar. Risk faktörlerini dikkate alan yaşam ve beslenme biçimi yaşam kalitesi ve süresini etkiler.
Yaşlanmayla ilintili hastalıklar ve bireye etkisi 3 grupta incelenebilir;
1. Kanser ve Alzhemierhastalığı gibi gittikçe ilerleyen ve yaşamsal işlevi hızlı bir şekilde gerileten hastalıklar
2. Felç ve kalça kırıklığı gibi ani oluşan ve rehabilitasyonla iyileşebilen durumlar.
3. Fiziksel aktiviteyi azaltan küçük çaplı rahatsızlıklar.
Yaşlanmayla İlintili Hastalıklar
1. grup: Katarakt; görme bozukluğu; osteoporozis; duyma güçlüğü; düşme ve kırıklar; bunama; bağımlılık
Risk faktörleri kontrol edilerek bozuklukların çoğu düzeltilebilmektedir.
2. grup: Aterosklerozis ( damar sertliği); kanser; solunum güçlüğü; siroz; diyabet; travma
Genç yetişkinler ve yaşlılıkta öldürücü hastalıklardır.
3. grup: Osteoartirit disk; hernia; varis; safra kesesi hastalıkları; idrar yolları enfeksiyonu; hemoroid; diş çürüklüğü; depresyon; kabızlık.
Öldürmeyen ancak yaşam kalitesini düşüren; başka bir deyişle; süründüren hastalıklar.
Yaşlılıkta yaşam kalitesini düşüren en önemli sorun zihin işlevlerindeki bozukluktur. Bu bozukluklar unutkanlıktan Alzheimer hastalığına kadar değişik derecede olabilir. Zihin işlevlerinde etkili olan vitaminler ise;
Tiamin; Niasin; Pantotenik asit; B6 vitamini; folat; vit E; vit B12
Vitamin yetersizlikleri besin alımındaki dengesizliğe bağlı olduğu gibi; sindirim sistemindeki yaşa bağlı değişiklikler ve besinlerin hazırlanmasındaki hatalar da vitaminlerin biyoyararlılıklarını düşürmektedir. Bu nedenlerle sınırda vitamin yetersizlikleri bile zihin işlevlerinde ki yaşa bağlı bozulmayı hızlandırmaktadır.
Bu hastalıklarda birçok risk faktörü etkilidir. Risk faktörlerinin önemli bölümü bebeklikten itibaren uygulanan yaşam ve beslenme biçimi ile ilintilidir.
YAPILMASI GEREKENLER
1. Yaşla bağışıklık sistemimizde de değişim olmaktadır. Bu azalış da bazı besin ögeleri etkilidir. Diyetle yeterince sağlanamayan E vitamini ve Çinko gibi besin ögelerinin ek olarak alınması özellikle hücresel bağışıklığı olumlu yönde etkilediği bilinmektedir.
2. Dvitamini gereksinmesini karşılamak için güneş ışığından uygun ve düzenli bir şekilde yararlanılmalıdır. Her gün en az 30 dakika açık havada yürüyüş D vitamini oluşumu için yeterlidir. Unutmayın;
Uygun egzersiz kemik kitlesini attırır
Aşırı egzersiz kemik kitlesini azaltır
İnaktif egzersiz kemik kitlesini azaltır
3. Aşırı tuz alımından kaçınılmalıdır. Çünkü fazla tuz idrarla kalsiyum atımını arttırır. Bu da osteoporoz oluşumunu hızlanması demektir. Ayrıca yaşla artan yüksek tansiyon riski beyin kanamaları ve kalp-damar hastalıkları riskini de arttırır
4. Yüksek proteinli gıdalar ve kızartılmış yiyecekler sınırlı tüketilmelidir. Proteinden zengin yiyecekler doymuş yağdan da zengindir( sakatatlar; et; süt; yumurta...) O nedenle de kalp-damar hastalıkları; hipertansiyon ve meme kanseri riskini de arttırır.
5. Aşırı zayıflık ve şişmanlıktan kaçınılmalıdır.
Ağırlık
BKI= ---------------= 20 – 24 olmalıdır.
Boy(m2)
6. Damar sertliğine bağlı kalp hastalığının başlıca belirleyicileri kan lipitlerinin yüksekliğidir. Kanda ldl nin HDL ye oranının artması hastalık riskini artırır. Burada önemli olan doymuş yağın fazla alınması ve hareketsizliktir. Ayrıca kanda tromboz( pıhtılaşma) oluşumu da önemli risk faktörüdür. Yaşlanmayla kanın pıhtılaşma işlevi de değişime uğramaktadır.
7. Yaşlılıkta öldürücü hastalıklardan olan kanser ; sigara; çevresel etkenler; yağ alımı; ve kullanımıyla ilintilidir. Diyette yağın artması ve kullanım şekli de risk faktörüdür.
Hangi Yağlar Kullanılmalı?
· Zeytinyağı
· Diğer bitkisel sıvı yağlar
· Tereyağ ve margarin
Günlül olarak yaklaşık 2-3 yemek kaşığı yağ kullanılmalı özel bir diyet yapılmıyorsa.
Neler Yapılmalı?
· Etli yemeklere yağ eklememek
· Yağdan zengin yiyeceklerden uzak durmak ( salam; sosis; pastırma; sakatatlar; cips; mayonez; kuruyemişler...)
· Ekmeğe yağ sürme alışkanlığımız varsa kaldırmak.
· Kızartma yöntemini mümkün olduğunca az kullanmak.