Özellikle yaşamın ilk 5 yılında çocukların hayal dünyası oldukça çeşitlidir. Bazen söylediklerine inanamayız; yalan mı; doğru mu; yanlış mı ayırt etmekte zorlanırız. Ancak çocukların anlattıkları aslında yanıltma veya kandırma niyetli değildir. Bunun farkında da değildirler zaten. Gerçek; çocukla birlikte gelişen sürecin bir parçasıdır. Peki çocuğumuzun yalan söylemesi durumunda ne yapılmalı?

3 yaşa kadar çocuklar düşüncelerinin tam olarak farkında değildirler. Bu yüzden ‘yalan’ konusunda net bir şekilde bahsedemeyiz. Çocuk büyüdükçe; 3-4 yaş; hayal gücü gelişmeye hızlı bir şekilde devam eder. Edindikleri yeni bilgileri test etmek isterler. Hayal dünyasında yaşayan çocuk; farklı farklı hikayeler anlatabilir; başkalarını suçlayabilir; abartılı cümleler kurabilir; hikayeler anlatabilir. Ve tüm bu anlattıklarını gerçekmiş gibi anlatır. Fakat bu dönemlerde tüm bunlar gayet normaldir; çünkü gerçeklik duygusu henüz oluşmamıştır. 5 yaş itibariyle gerçek ve yalanı ayırt etmeye başlar. Fakat bu dönemde sevilme; takdir edilme duygusu baskın olur ve anne babasının sevgisini kaybetmemek için ve yine anne babanın kendisine kızmaması ya da onların üzülmemesi için gerçeği çarpıtabilir. 7 yaş itibariyle de soyut düşünme yeteneği iyice gelişir; 8-10 yaşları itibariyle de gerçek ve yalan arasındaki ayrımı öğrenir.

Özetle çocuğun hayal dünyasındaki ve soyut düşünme becerisindeki gelişim; çocuğun küçük yaşlarda yalan alışkanlığı varmış gibi görmemize neden olur. Halbuki çocuk ‘gerçeği’ yeni öğreniyordur; ‘yalan’ nedir tam olarak bilmez bile. Bu dönemlerde ebeveynler tedirgin olurlar ve çocuklarına kızabilirler. 10 yaşından sonra çocuğun bilişsel gelişimiyle birlikte hayal dünyasındaki gerçek-yalan ayrımı iyice oturur; ayrışır.

Çocuğum 10 yaşından büyük ama hala yalan söylüyor; diyorsanız şu noktalara dikkat etmenizi öneririm:

-Yalan kime söyleniyor? Sadece anneye ya da sadece babaya mı? Yoksa genel olarak mı söyleniyor?

-Ne kadar süredir yalan söylüyor?

-Çocuğu yetiştirilirken anne babanın tutumu nasıl? Baskıcı; otoriter ya da fazla serbest mi?

-Anne baba arasındaki ilişki nasıl? Olumsuz örnekler var mı?

-Çocuğa fazlasıyla sorumluluk veriliyor olabilir mi?

-Aile kurallarınız neler? Çok mu katı?

-(Özellikle istenmeyen durum) Çocuğa şiddet uygulanıyor mu?

Peki aile olarak; çocuğumuzun yalan söylemesi durumunda/söylememesi için ne yapalım?

-Anne baba olarak tutumunuz çocuğunuz üzerinde her açıdan çok önemlidir. Çocuğun ilk teması; ilk öğrenmeleri ailede gerçekleşir. Bu açıdan çocuğunuza model olduğunuzu unutmayın. Dolayısıyla anne baba yalan söylüyorsa; çocuğunuz bunu öğrenir ve o da yalan söyler.

-Çocuğunuzu takdir etmeniz; sevildiğini hissettirmeniz onun en büyük isteklerindendir. Bu yüzden çocuğunuzu takdir edin. Yanlışları elbet olacaktır; bu yanlışları çocuğunuzla konuşarak doğrusunu öğretin. Aşırı tepki ve ağır cezalar vermekten kaçının. Çocuk tepkiniz karşısında korkarsa yalan söylemeye devam edebilir. Unutmayın ki; insanlar konuşa konuşa öğrenir.

-Çocuğa üstünden gelemeyeceği sorumluluklar verirseniz; çocuk başarısız olmaktan ve sizin vereceğiniz tepkiden korkacağı için yalan söylemeye devam edebilir. Bu yüzden başarabileceği görev ve sorumluluklar vermek; kendine güvenini geliştireceği gibi gerçekleri anlatmak için de cesaretlendirir.

-Çocuğunuzu başkalarıyla kıyaslamaktan çekinin. ‘Onun çocuğu şunu yapmış; arkadaşın böyle yapmış’ söylemleri artık eskide kalmalı. Çocuğun özgüvenini zedeleyeceğiniz gibi gerçekleri çarpıtmasına da neden olur. Yazımın çoğunda da bahsettiğim gibi çocuğun takdir edilme duygusu her zaman ön plandadır.

-Çocuğunuz gerçekleri çarpıtıyor diye ona ‘yalancı’ etiketi yapıştırmayın. Çocuğa her yalancı dediğinizde çocuk bu etiketi kullanmaya başlayabilir ve bu şekilde davranmaya devam edebilir.

Özetle; anne baba olarak sizin olumlu ve yapıcı tutumunuz çocuğunuzun gerçekleri anlatması ve yalana başvurmaması adına önemlidir. Çocuk öğrenmeye ailede başlar. Öğrendikleriyle hayatını şekillendirir.

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır; tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.