Okul Korkusu (Okul Fobisi)

Okul fobisi; kuvvetli bir kaygı nedeniyle çocuğun okula gitmeyi reddetmesi ya da bu konuda isteksiz görünmesidir. Çocuklar tarafından en sık tanımlanan kaygı içerikli düşüncelere “Öğretmenin kızar ve cezalandırırsa; öğrenciler bana zarar verirse; okulda beni kaçırırlarsa; ben okuldayken anneme bir şey olursa; ailem beni okulda bırakır almazsa vb. ” örnek verebiliriz. Okul fobisi olan çocukların kaygısı yatağa gitmeden önce başlayabilmekte; ertesi gün okul saati geçinceye kadar devam edebilmektedir. Çoğunlukla kaygılı düşüncelere uyumakta güçlük; iştahsızlık; sinirlilik; ağlama davranışı ve bedensel belirtiler (karın ağrısı; bulantı; baş ağrısı; kusma gibi) eşlik eder. Aileler çoğunlukla okulun çıkış saati gelince; o gün okula gitmeyeceği kesinleşince çocukların rahatladığını ifade ederler. Hafta sonları ya da okula gitme durumu ortadan kalktığında bedensel belirtilerin ve sorunun ortadan kalkması aileler tarafından “çocuğun ruhsal sıkıntısı yok; bilerek yapıyor” şeklinde yanlış düşünceye kapılmasına sebep olabilir.

Hangi çocukların okul korkusu yaşama ihtimali yüksektir?

Çocuklarda okul korkusu ihtimalini arttıranlar;

Tek çocuk;

Zor edinilmiş çocuk (tüp bebek vb.);

Tek ya da ilk torun olmak;

Mükemmeliyetçi; kaygılı; obsesif mizaçlı çocuk;

Ailede tek erkek ya da kız çocuk olmak;

Sık ya da hayati risk içeren hastalık geçiren çocuk;

Aşırı koruyucu ailede büyümüş çocuk;

Anneden ayrılmakta güçlük yaşayan çocuk;

Anne ve babada kaygı bozukluğu olan çocuk;

Aile içi çatışmalar;

Ailede hasta birey olması sayılabilir.

Okul korkusu ne zaman başlar?

Okula başlarken; sınıf ya da okul değişikliğinde ve tatil dönüşlerinde sık görülür. Çocuğu ilgilendiren kardeş doğumu; ev ve çevre değişikliği; ailede yeni ortaya çıkan ciddi bir rahatsızlık; ailede birinin ölümü; aile içi tartışmalar; okulda akran zorbalığı; okulda küçük düşürücü-korkutucu yaşantılar okul korkusunu tetikleyebilir.

Okul korkusu nasıl tedavi edilir?

Aile ve çocuğa yapılacak bilişsel davranışçı terapi ile birlikte gerekirse kaygı giderici ilaçlar kullanılır. Çocuk psikiyatristi; aile; çocuk ve öğretmenlerin sıkı işbirliği ile çözümlenir.

Okul korkusu olan çocukların ailelerine öneriler:

• Çocuğun bedensel yakınmaları varsa doktora götürün.
• Sınıf öğretmeni ve rehberlik öğretmeni ile iletişime geçin.
• Soğukkanlı ve sakin olun. Öfkenizi kontrol etmekte zorluk yaşıyorsanız kriz anında geriye çekilin; başkasının krizi yönetmesini sağlayın.
• Okul ve öğretmeniniz ile ilgili olumsuz düşünce ve gözlemlerinizi çocuğun olduğu ortamda dile getirmemeye çalışın.
• Okul yönetimi ya da öğretmenlerle yaşanan iletişim sorununu çocuğa yansıtmayın; çocuğu bu uyuşmazlık ve tartışmalardan uzak tutmaya çalışın.
• Çocuğu anlayışla karşılayın. Sorunu ve kaynağını anlamaya çalışın.
• Çocuğun korkularını ve sizden beklentisini paylaşması için teşvik edin.
• Çocuk okula gitmek istememesinin sebebini tanımlayamıyorsa ya da konuşmak istemiyorsa zorlamayın. Çok zorladığınızda öğretmeni; arkadaşları; dersleri ya da okuldaki yaşantıları ile ilgili gerçekçi olmayan gerekçeler söylemesine sebep olabilirsiniz.
• Okul korkusunun başka çocuklarda da görülebildiğini; çözümünün olduğunu ifade edin.
• Çocukluğumuzda kendi yaşadığımız okulla ilgili kaygıları ve yaşadığınız güçlükleri; sorunla nasıl başa çıktığınızı ve olumlu anılarımızı anlatabilirsiniz.
• Çocuğun okula devam ettiğinde elde edeceği yeni arkadaş; yeni bilgiler gibi kazanımları dile getirin.
• Çocuğa sorunun çözümünde her zaman destek çıkacağınızı hissettirin.
• Çocuğa okula gitmediği için kızmayın; tehdit etmeyin; alay etmeyin; sözel ya da fiziksel şiddet uygulamayın.
• Okul korkusunun ortaya çıkmasına ya da sorunun devamına yol açan tutumlarınızı (koruyucu davranma gibi) sonlandırın.
• Korkularını azaltmada işe yarayacak; çocuğun kendisini güvende hissetmesine yarayacak; acil durumlarda ne yapması gerektiği; kimlerden yardım alabileceği vb. konularda bilgi verin.
• Okula düzenli devam etmesi konusunda ısrarlı ve kararlı olun. Tutarlı ve kararlı davranamıyorsanız; diğer aile üyelerinden destek alabilirsiniz.
• Okul korkusunun devamına sebep olacak okuldan alma; okula başlamasını erteleme ya da ara vermeye kalkmayın. “Biraz gitmesin; geçer” gibi düşünceler sorunu kötüleştirir.
• Çocuğun okul korkusunun sebebi sizden ayrılma kaygısı ile ilgili ise okul ve öğretmen değişikliğinin faydası olmayacak; aksine uyumu zorlaştıracaktır.
• Çocuğun korkuları azalıncaya kadar çocuğun güvende hissetmesini sağlayacak sınıfta eşlik edebilir; kaygısı artınca okul içerisinde sizi görebileceği bir noktada bekleyebilir; okula gidip gelmesine eşlik edebilirsiniz.
• Okulda kalma süresi aşamalı olarak arttırılabilir.
• Çocuk okulda siz olmadan kalmaya hazır değilken okula bırakıp uzaklaşmak çocuğun korkusunun artmasına sebep olur.
• Okul korkusunu yeninceye kadar izlenecek yolu çocuk psikiyatristi; çocuk ve öğretmeni ile birlikte belirleyin. Plana sadık kalın; planda değişiklik yapılacaksa çocuğa mutlaka bilgi verin.
• Çocuğu okul korkusunu yenmede kat ettiği her aşama sonrası çabası ve başarısı için takdir edin; ödüllendirin.
• Okul korkusunun nedeni aileden ayrılmakla ilgili kaygı ise; okul dışındaki ayrılışlarda da çocuğa nereye gideceğiniz ve ne kadar kalacağınız ile ilgili bilgi verin.

Okul korkusu için öğretmenlere öneriler;

• Okul rehberlik servisinden yardım alın.
• Çocuğun kaygılarını anlamaya çalışın.
• Çocuğun okul korkusunun sebebini (akran baskısı; alay; akademik ve sosyal becerilerde başarısızlık; ailenin tutumu) tespit etmeye çalışın. Çözüm konusunda çocuğa ve aileye yardımcı olun.
• Çocukla fiziksel ve duygusal teması arttırarak; okulda kendisini güvende hissetmesine yardımcı olun.
• Sınıfta korkutma; tehdit; kızma; bağırma; küçük düşürme; incitme ve kıyaslama gibi davranışlardan kaçının.
• Çocuğun korkusunu naz; yalan söyleme ve şımarıklık olarak değerlendirmeyin. Çünkü çocuk gerçekten korkmakta ve baş edememektedir.
• Çocuğu sınıf içi çalışmalara katılmaya teşvik edin; zorlamayın. Çocuğa görev verirken baş edebileceği ve keyif alabileceği etkinliklerden başlayın ve sonunda takdir ve tebrik edin.
• Çocuğun arkadaşlarıyla ortak etkinlikler yapmasını teşvik ederek; çocuğun sınıfa aidiyet hissetmesini sağlayın.
• Okul korkusu ve yapılması gerekenler konusunda rehberlik servisi ve çocuk psikiyatristi ile fikir alışverişinde bulunun.
• Rehberlik servisi ya da psikiyatristin önerdiği plana uymaya çalışın. Belli bir süre anne ya da babanın çocuğa eşlik etmesine fırsat verin.
• Çocuğu okulda tutmaya çalışın; eve göndermek sorunun kronikleşmesine sebep olabilir.
• Anne ve babalar çocuklarındaki okul korkusu nedeniyle kaygılı ve gergin olabileceğini dikkate alarak; aile ile çatışmadan kaçının. Aile ile yaşanan tartışma ve iletişim sorunlarını çocuğa yansıtmamaya çalışın.