Pankreas nedir?
Pankreas sünger şeklinde; 15 cm uzunluğunda ve midenin arkasında yer alan bir organdır. Pankreasın baş; gövde ve kuyruk olmak üzere bölümleri vardır. Pankreasın en geniş kısmı baş ve en dar kısmı kuyruk bölümüdür. Pankreasın baş kısmı karnın sağ tarafında duodenum adı verilen onikiparmak bağırsağı ile bağlantısı vardır. Pankreasın kuyruk kısmı ise karnın sol tarafında dalak ile komşuluk gösterir.

Pankreasın işlevi nedir?
Pankreas organının başlıca iki işlevi vardır. Birincisi sindirim görevi ve ikincisi hormon salgılama görevidir. 1. Sindirim görevi: Pankreas kanalı aracılığı ile sindirimde görev alan kimyasal maddeler (enzimler) bağırsağa akar. Bu enzimler nişastaları sindirmeye yarayan amilaz; yağları sindirmeye yarayan lipaz ve proteinleri sindirmeye yarayan tripsinojendir.

2. Hormon salgılama görevi: pankreastan başlıca şeker düzeyini düşürmeye yarayan insülin ve şeker düzeyini arttırmaya yarayan glukagon adlı hormonlar salgılanır. Pankreas sıvıları; pankreas kanalı boyunca seyreder ve pankreas kanalı; pankreas başı düzeyinde ana safra kanalı ile birlikte onikiparmak bağırsağına açılır.

Pankreas kanseri nedir?
Pankreas kanseri; pankreas organının herhangi bir bölümünden kaynaklanan habis (malign) veya kötü huylu tümörüdür. Toplamda yüzden fazla kanser türü bilinmekte ve bu pankreas organından da birçok tipte kanser gelişebilmektedir. Kanserin yayılmasına veya sıçramasına metastaz adı verilir. Pankreas kanseri sıklıkla lenf damarları ile yayılır ve yayılmış olan pankreas kanserine metastatik pankreas kanseri adı verilir.

Pankreas kanseri için risk faktörleri nelerdir?

1. Yaş:pankreas kanserlerinin büyük bölümü; 60 yaş üzerindeki kişilerde görülür.
2. Sigara:pankreas kanseri; sigara içenlerde içmeyenlere oranla 2-3 kat fazla görülür.
3. Şeker hastalığı (diabet)
4. Erkek olmak
5. Siyah ırk
6. Ailede pankreas kanseri bulunması
7. Kronik pankreatit
8. Fazla yağlı diyetle beslenme

Pankreas kanseri ne sıklıkta görülür?
Pankreas kanseri; her 10;000 kişide bir kişide görülür. Beş yıl için sağkalım oranı % 5’dir. Her insanda yaşamının herhangi bir döneminde pankreas kanseri oluşma şansı % 1.3’dür.

Pankreas kanseri belirtileri nelerdir?
Pankreas kanseri genellikle sessiz hastalık olarak adlandırılır; çünkü erken dönemde çoğu zaman belirti vermez. Sık rastlanılan belirtileri ise:

1. Halsizlik; iştahsızlık; kilo kaybı; bulantı ve kusma
2. Sarılık: pankreas kanserinde safra kanalı tıkanır ve safra bağırsağa akamazsa; hastanın derisi; gözaltları sararır; idrarı çay rengi gibi koyulaşır; dışkı rengi camcı macunu gibi açılır
3. Ağrı:kanserin basısına veya ilerlemesine bağlı olarak özellikle sırt bölgesinde şiddetli ağrılar olur.
4. Kan şekeri düşmesi:pankreastan kaynaklanan ve insülin salgılayan bazı ender tümörlerde kan şekeri seviyesi düşer ve halsizlik; baş dönmesi; titreme; fenalık hissi veya bayılma görülebilir.

Pankreas kanseri tanısı nasıl konulur?
Pankreas kanseri tanısında muayene; yakınmaların geçmişi; kan tahlilleri ve radyolojik incelemeler kullanılır. Bu sonuçlara göre hastanın pankreas kanserinin hangi evresinde olduğu anlaşılabilir. Başlangıç evresi 1. evre adını alırken; en ileri evre 4. evre adını alır.

1. Kan tahlilleri:bilirubin ve CA 19-9 değerleri yükselir
2. Ultrasonografi
3. Bilgisayarlı tomografi
4. Perkütan transhepatik kolanjiografi (PTK):tanı ve tedavide yeri vardır. Karaciğerin içine ince bir iğne yardımı ile girilerek ilaç verilir ve safra yollarının röntgeni çekilir ve tıkanmış safra yolları dışarıya boşaltılıp; hastanın sarılığı giderilebilir.
5. Endoskopik retrograd kolanjio-pankreatografi (ERCP):tanı ve tedavide yeri vardır. Endoskopik olarak pankreas kanalı ve ana safra yolunun görüntülenmesi; parça alınması (iğne biyopsisi veya fırça biyopsisi yolu ile) ve safra akımının sağlanması için stentleme; papillotomi gibi işlemler gerçekleştirilmesine olanak tanır.
6. Endoskopik ultrasonografi (EUS):endoskopi cihazının ucuna eklenmiş bir ultrason bulunması ve bu sayede normal ultrasona göre çok daha detaylı bir inceleme imkanı tanıması ve çok daha küçük tümörlerin teşhisine olanak sağlaması açısından çok yararlı bir tetkiktir. Bu şekilde detaylı biyopsi alma olanağı da tanır.
7. Anjiografi:tümör ile damarların ilişkisini ortaya koymakta yararlıdır.

Pankreas kanseri tanısı için biyopsi alınacak hastalara açıklanması gereken noktalar

1. Hangi biyopsi türünün tercih edileceği
2. İşlemin süresi
3. Anestezi şekli
4. İşleme bağlı ağrı durumu
5. İşlemin riskleri
6. Sonuçların ne zaman belli olacağı
7. Açıklamanın ne zaman ve kimin tarafından yapılacağı

Pankreas kanserinin hangi türleri izlenir

1. Duktal karsinom (olguların % 90’ı)
2. Diğerleri: asiner hücreli karsinom; karışık tipte karsinom (duktal ve asiner hücreli); papiller müsinöz karsinom; taşlı yüzük hücreli karsinom; adenoskuamöz karsinom; indifferansiye karsinom; müsinöz karsinom; küçük hücreli karsinom; kistadenokarsinom; pankreatoblastoms; papiller kistik neoplazm (Frantz tümörü)

Pankreas kanseri nasıl tedavi edilir?
Pankreas kanseri tedavisinde ameliyat (cerrahi); ışın tedavisi (radyoterapi); ilaçlı kemoterapi ve hedefli tedavi kullanılmaktadır. Günümüzde bazı biyolojik tedavilerin kullanılması için çeşitli araştırmalar devam etmektedir.

Pankreas kanseri ameliyatı nasıldır?

1. Pankreas kanseri tanısı konulan hastaların ancak % 20’si ameliyat edilebilir.
2. Pankreas kanseri; organın baş kısmında yer alırsa pankreas başı ile birlikte; komşuluğu nedeniyle onikiparmak bağırsağı ve midenin bir kısmı da alınabilir; bu ameliyata Whipple ameliyatı adı verilir
3. Pankreas organının kuyruk bölümünde yer alan kanserlerde pankreasın kuyruk bölümü çoğu zaman dalağı yerinde bırakarak; tümörün dalağa da ilerlemesi halinde dalağı da alarak çıkartılır (distal pankreatektomi ameliyatı).
4. Bazı hastalarda pankreas organının tamamının çıkartılması (total pankreatektomi) gerekebilir
5. Pankreas kanserinin çok ilerlediği ve çıkartılamayacağı durumlarda tıkanmış olan safra kanalı ve bazen mide çıkışı ile bağırsak arasında bir irtibat (bypass veya köprüleme işlemi) yaparak safra veya gıdaların normal şekilde akımı temin edilmeye çalışılır. Bu bypass ameliyatına eşdeğer olarak uygun olgularda ERCP ile safra yoluna stent (şemsiye) yerleştirilebilir.
6. Pankreas ameliyatı büyük bir cerrahi girişim olup; vücutta ciddi bir tahribat ve değişikliğe yol açar; hastaların ameliyat nedeniyle kaybedilme oranı % 1-16 arasındadır. Hastanede yatış döneminde ilk günlerde yemeğe izin verilmez ve hastalar serum ile beslenir.

Pankreas kanseri ameliyatı sonrası nasıl seyreder?
Pankreas kanseri; ameliyatından sonra hastanın diyeti ayarlanır ve düzenli olarak ağırlığı kontrol edilir; çünkü uygun şekilde besin düzenlemesi yapılmaması halinde hızla kalori ve kilo kaybı olur. Hastalar az ve sık yedikleri zaman rahat ederler; fazla yemek durumunda şişkinlik sorunu yaşarlar. Pankreas cerrahisine bağlı olarak insülin ve pankreas sıvıları olumsuz yönde etkilenebilir ve bu nedenle bazı ilaçlar ile takviye gerekebilir. Pankreas kanseri ameliyatına ek olarak ışın tedavisi (radyoterapi) ve ilaçlı kanser tedavisi (kemoterapi) gerekebilir.

Pankreas kanserinde radyoterapi nasıldır?
Pankreas kanseri için ışın tedavisi veya radyoterapi; haftada beş gün olarak 5-6 hafta süre ile yapılır. Radyoterapi tedavisi sırasında hastada halsizlik; ciltte kızarıklık; ciltte kuruma; üst karın bölgesine uygulanması durumunda bulantı ve kusma gelişebilir.

Pankreas kanserinde kemoterapi nasıldır?
Pankreas kanseri için ilaçlı kanser tedavisi veya kemoterapi tek veya birkaç ilaç ile birlikte yapılabilir; başlıca kullanılan ilaçlar 5-FU; gemsitabindir (Gemzar) ve haftada bir gün olarak üç hafta boyunca verilir ve bir hafta arayı takiben tekrar üç hafta kemoterapi ve bir hafta ara verilir. Ayrıca; kapasitabin de (zeloda) tedavide kullanılmaktadır. Günümüzde bevakizumab; vatalanib setuksimab ile tedaviler devam etmektedir. Bu ilaçlar hap olarak veya damardan serum ile verilebilir. Kemoterapi tedavisi sırasında kan yapan hücreler; sindirim sistemi; saç ve deri olumsuz etkilenir. Hastalarda halsizlik; iştahsızlık; bulantı; kusma ve ağız yaraları gibi yan etkiler oluşabilir.

Pankreas kanserinde hedefli tedavi nasıldır?
Pankreas kanseri hedefi tedavi ajanı olarak erlotinib (Tarceva) kullanılmaktadır. Günümüzde hem pankreas kanserinin damarlara sıçramasın önleyecek ilaçlar; hem de pankreas kanserinin aşısını geliştirmek yönünde çalışmalar devam etmektedir. Ayrıca; birçok hastanın pankreas kanseri tedavisinde giderek artan sıklıkta alternatif tedavi yöntemlerine başvurdukları görülmektedir.

Pankreas kanserinde ağrı nasıl giderilir?
Pankreas kanserinde cerrahi; radyoterapi ve kemoterapinin hastanın ağrısının azaltma yönüne etkisi vardır. Ayrıca; ağrıyı oluşturan sinir köklerine bazı iğneler yapılarak (sinir bloğu) veya akupunktur ile ağrı kesilebilir.

Pankreas kanserinde evrelendirme nasıl yapılır?

• – T1: tümör pankreasın içinde ve 2 cm’ ın altındadır.
• – T2:tümör pankreasın içinde ve 2 cm’den büyüktür
• – T3:tümör pankreas dışına taşmış; ancak çölyak damarlar; süperior mezenterik arter tutulmamıştır.
• – T4:tümör pankreas dışına taşmış ve çölyak damarlar ile süperior mezenterik arter de tutulmuştur.

Pankreas kanseri sadece pankreasa sınırlı (yerel veya lokal); pankreas içinde ilerlemiş (lokal ileri) ve sıçrama yapmış (metastatik) olabilir. Evre 1 ile 4 arasında evrelendirme yapılır; 1. evre başlangıç aşamasında ve 4. evre yayılmış tümör anlamına gelir.

Pankreas kanserinde sonuçlar nasıldır?
Pankreas kanserinde lenf bezlerine sıçrama yoksa 5 yıl sağkalım % 18-25 arasındadır.