FOBİ: Bir nesne ya da durumla ilgili; tehlikeyle orantılı olmayan ve onu yaşayan tarafından anlamsız olarak tanınan engelleyici; korkunun eşlik ettiği kaçınmadır.

Ortada gerçek bir tehlikenin olmadığı ve hayat akışını bozmaya yeterli bir rahatsızlığın eşlik ettiği; yükseklik; kapalı yer; yılan; örümcek vs’den kaynaklanan aşırı korkulardır.

BELİRTİLERİ:

1. Kalp çarpıntısı;

2. Ürperme (tüylerin diken diken olması gibi);

3. Tansiyon değişiklikleri (kan fobisinde tansiyon düşer);

4. Bayılacakmış gibi hissetme (gözlerde kararma hissi ile belirlidir);

5. Ateş basması ve terleme (çoğunlukla soğuk terleme);

6. Korku hissi veya irkilme;

7. Bazen idrara çıkma isteği;

8. Bazen bayılma

9. Nefes darlığı

10. Bulanık görme

11. Ağız kuruluğu

Fobiler iki başlık altında incelenmektedir:

• Özgül fobiler

• Sosyal fobiler

ÖZGÜL FOBİLER:

• Belirli bir nesne ya da bir durumla karşılaşınca ya da karşılaşma beklentisi olduğu zaman ortaya çıkan asılsız korkulardır.

• Yaşam boyu görülme sıklığı erkeklerde %7; kadınlarda %16dır. Özgül fobiler sıklıkla hayatın ilk 20 yılında ortaya çıkarlar.

• Korku yaratan nesne veya durumla karşılaşmaktan kaçınma ve kaçınmanın mümkün olmadığı durumlarda ise bu duruma ancak aşırı sıkıntı duyularak katlanabilme bu bozukluğun en tipik özelliklerinden birisidir.

• Özgül fobi tanısının konulabilmesi için; yaşanan korkunun belirgin düzeyde sıkıntı yaratması veya kişinin mesleki ve toplumsal işlevlerini bozacak kadar yoğun olması gereklidir.

• Özgül fobinin çocuklardaki görünümü erişkinlerden çok farklı değildir.

• Özgül fobilerin oluşumunda öğrenmenin önemi diğer fobi türlerine göre daha fazladır; yani çevreden görülen benzer davranış ve tepkiler yaşanarak öğrenilir ve fobi yaratan durum karşısında öğrenilen tepkiler gösterilir.

SIK GÖRÜLEN ÖZGÜL FOBİLER:

• Yılan

• Örümcek

• Yükseklik

• Hayvanlar (köpek; böcek; fare)

• Asansör; kapalı alanlar

• Uçak

• Rüzgar; fırtına

• Yüksek ses

• Araba kullanma

• Enjeksiyon (iğne yapılması) ve kan

SOSYAL FOBİ

• Başkalarının varlığıyla ilgili; mantıklı olmayan; ısrarlı korkudur.

• Sosyal fobiler; korkulan ya da kaçınılan durumların dağılımına bağlı olarak genellenmiş ya da özgül olabilir. Genellenmiş tipte olan kişilerde bunun başlangıcı ilk yaşlara kadar gider; ayrıca bu kişilerde depresyon ve alkol kullanımı daha çok görülür (Davison ve Neale; 2004).

• Sosyal fobilerin yaşam boyu görülme sıklığı erkeklerde %11; kadınlarda %15’tir.

• Sosyal fobinin başlangıcı; genellikle sosyal farkındalık ve başka kişilerle etkileşimin kişinin yaşamında çok daha önemli olduğunun düşünüldüğü ergenlik dönemidir.

• Sosyal fobikler kendilerini birçok alanda eksik ve yetersiz hissetme durumu içinde olurlar.

• Bu kişiler özgüvenleri eksik ya da özgüvenlerini kaybetmiş kişilerdir. Dışarıdan gelen ya da gelme ihtimali olan eleştirilere maruz kalmamak adına sosyal ortama girmedikleri gibi; bu eleştirileri daha çok kendilerine kendileri söylerler.

• Fobik kişi genellikle başkalarının kendisini değerlendireceği durumlardan kaçınmaya çalışır ve kaygı belirtileri gösterir.

• Topluluk karşısında konuşmak; performans göstermek; dışarıda yemek yemek; ortak tuvaletleri kullanmak ya da başkalarının olduğu yerde herhangi bir iş yapmak aşırı kaygı doğurur.

• Sosyal bir ortama girdiklerinde ve ilgi onlara döndüğünde ise bir takım belirtiler gösterirler. Bunların başında yüz kızarması; el ve bacaklarının hareketlerini kontrol edememe; bir an önce oradan uzaklaşma isteği; sıkılmışlık ifadeleri sergilemeleri; etrafı inceliyormuş gibi boş boş etrafına bakınma; kimseyle göz göze gelmemek için başını önünde eğik tutma vs. gelmektedir.

    
1.     Sosyal fobikler sosyal ilişkilere daha olumsuz yüklemeler yaparlar.

2.     Sosyal fobiklerin kendi sosyal davranışlarını abartılı; olumsuz düzeyde aşağılama eğilimleri vardır.
3.     Sosyal fobikler kendi davranışlarına aşırı bağlanmalar yaparlar; genellikle ise diğer kişilerin davranışlarına çok daha bağlıdırlar 

4.     Kendileri için çok seçicidirler. Kendileri ile ilgili hoş; olumlu; durum yada olaylar önemsiz kabul edilip bir kenara konur; bunun yanı sıra yetersiz; doyumsuz olaylar anımsanır ve uzun süre üzerinde durulur.
5.     Sosyal ilişkilerde hoş olan durumlarda kendileri dışında neden ararlar ancak hayal kırıklığı yaratan olayların nedenlerini kendilerinde ararlar.

NEDENLERİ:

• Fobilerin nedeni; çocukluktaki belirgin bir kişilerarası sorundur.

TEDAVİ:

• Fobilerde tedavi yolu arama genellikle; mesleki durumundaki bir değişikliğin kişinin yıllarca kaçındığı ya da küçümsediği bir durumla yüzleşmesi gerektiğinde ortaya çıkar.

• Psikanalitik tedavinin genellikle aşırı korku ve kaçınmanın altında yatan bastırılmış çatışmaların ortaya çıkarılmasını amaçlar.

• Psikanalitik psikoterapide; düzeltici duygusal deneyim kullanılır.

FOBİ TÜRLERİ

• Agorafobi: Açık yer ya da kalabalık korkusu

• Akrofobi: Yüksek yerlerden korkma

• Amnezifobi: Hafızasını kaybetmekten korkma

• Antropofobi: Insanlardan korkma 

• Araknofobi: Örümceklerden korkma 

• Asimetrifobi: Simetrik olmayan şeylerden korkma

• Atelofobi: Mükemmel ol(a)mamaktan korkma 

• Belonefobi: Iğnelerden korkma 

• Dentofobi: Dişçiden korkma 

• Entomofobi: Böceklerden korkma 

• Erotofobi: Cinsellik korkusu 

• Gametofobi: Evlenmekten korkma 

• Hematofobi: Kan korkusu 

• Homofobi: Eşcinsellerden korkma 

• Kinofobi: Köpeklerden korkma 

• Klostrofobi: Kapalı yer korkusu 

• Manyofobi: Delirmekten korkma 

• Nozokomefobi: Hastanelerden korkma

• Sosyofobi: Toplumdan; genel olarak insanlardan korkma

• Tanatofobi: Ölümden korkma 

• Tripanofobi: Aşı ya da iğne olmaktan korkma

• Venüstrafobi: Güzel kadınlardan korkma 

• Talassofobi: Deniz ya da okyanus korkusu 

Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır; tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.