Hep sağlıklı beslenmekten bahsederiz ama bu kavramı satın aldığımız besinlerin tazeliği ve diyetin örüntüsünde tüm besin gruplarını bulundurmak olarak algılamaktayız. Fakat aslında “sağlıklı beslenmek” kavramı besinlerin üretimi satın alınması saklanması işlenmesi ve tüketimi şeklinde tüm aşamalarını kapsamaktadır. Besinlerin saklanması besinlerden maksimum faydanın elde edilmesi açısından önem arz etmektedir. Peki besinleri nasıl saklamalıyız? Her besin grubu için saklama koşulları farklı mıdır?
Özellikle yaz mevsiminde oluşumuz besinlerin daha çabuk bozulmasına sebep olmakta. Basit kurallar uygulayarak hem besinlerinizi uzun süre taze tutabilir hem de gıdalardan maksimum fayda edinmiş olursunuz. Her besin grubu için ele alalım:
ETLER:
Potansiyel riskli besinlerdendir. Bu nedenle buzdolabında saklayacağımız etler buzdolabının en soğuk yerinde saklanmalıdır. Buzluğa en yakın olan en üst raf buzdolabının en soğuk bölümüdür. Buzdolabında çiğ olarak saklayacağımız kıyma 1-2 gün parça etler 2-3 gün bozulmadan kalabilir. Eğer etlerimizi uzun süre saklamak istiyorsak dondurucularda saklayabiliriz. Fakat dondurucuda saklayacağımız etlerimizi şu şekilde hazırlamalıyız; tek pişirimlik halde paketlemelisiniz. Dondurucuya yerleştirdiğiniz tarihi not etmelisiniz ve ilk yerleştirdiğiniz paketi ilk önce tüketmeye özen göstermelisiniz. Çözdürülen etlerin tekrar dondurulması mikrobiyal tehlike oluşturacağı için tekrar dondurulması kesinlikle doğru değildir. Bu şekilde hazırlayıp dondurucuya attığımız etleri 8-12 ay bozulmadan saklayabiliriz.
Buzdolabı ve dondurucuyu yerleştirirken pişmiş ve çiğ etlerin temas etmemesine dikkat edin. Beyaz et ve kırmızı et birbiriyle temas etmemelidir. Bu şekilde temaslar çapraz bulaşmaya neden olur ve mikrobiyal tehdit oluşturur.
BALIK:
Buzdolabında 1-2 gün saklayabileceğimiz balıklar dondurucularda 6 aya kadar saklanma özelliği taşırlar. Yağlı balıklar ise (somon balığı ton balığı vb.) dondurulduğunda 1 yıla kadar saklanabilir. Balığın çok uzun süre saklanması besin zehirlenmesine yol açabilir. Uzun süre bekleyen balıklarda histamin oranı artar ve buna bağlı olarak tüketen bireylerde baş ağrısı ateş kızarıklık oluşabilir. Bunun yanında kılcal damarlarda geçirgenlik artar.
YUMURTA:
Yıkanmadan kuru olarak buzdolabında 2-3 hafta saklama süresi vardır. Yumurta yıkandığı zaman üzerindeki porlar açılır ve yumurtanın içine mikroorganizma geçişi olur. Sağlığı tehdit eden bir durumdur. Aynı zamanda yumurtanın çabuk bayatlamasına da sebebiyet verir. Yumurtayı saklamak için en doğru yöntem açık olmayacak şekilde kapaklı bir kapta veya satın alındıkları viyollerin içinde saklanmasıdır.
SÜT-YOĞURT:
Açık alınan sütler buzdolabında 2-3 gün saklanabilir. Pastörize şeklinde alınanlar ise buzdolabında 2 günden fazla saklanmamalıdır. UHT sütler açılmadı sürece oda sıcaklığında 1 5 ay buzdolabında ise 3 ay saklanma özelliğindedir.
Sütlerin buzdolabı kapağında saklanması doğru bir uygulama değildir. Buzdolabı kapakları sürekli açılıp kapandığı için hava ile temas eden sütler ısı değişimine uğrar ve bozulma süresinin kısalmasına sebep olur.
Yoğurt buzdolabında ağzı kapalı olmak şartıyla 2 hafta bozulmadan kalabilir. Yoğurdun sulanmasını önlemek amacıyla saklanan kabın içinde kaşık bırakılmamalı ve yoğurt alındığında yüzeyi kaşıkla düzeltilmelidir.
MEYVE:
Muz hariç tüm meyveler buzdolabında saklanabilir. Muz oda sıcaklığında saklanabilir. Buzdolabında saklandığında kararmalar oluşacağı için renk ve tat kalitesinde bozulmalar oluşacaktır.
Portakal elma armut vb. meyveler buzdolabında 1-2 hafta üzüm şeftali kayısı vb. meyveler 4-5 gün; kiraz çilek dut vb. meyveler ise 1-2 gün saklanabilir.
Dondurucuya atılacak meyveler uygun şekilde yıkandıktan sonra poşetlenmelidir. Meyvelerin su içeriği düşünüldüğünde dondurma işlemi sonrası hacim artışı meydana geleceği için poşette bir miktar boşluk bulundurmak gerekir.
Bunun yanı sıra meyveleri dondururken şeker ilave ederek veya şurup içinde biraz bekleterek de dondurma işlemi gerçekleştirebiliriz. Bu şekilde dondurulan meyvelerin ömrü 6-12 ay şeklinde değişmektedir.
SEBZELER:
Buzdolabında;
Yeşillikler ve domates 2-3 gün; lahana havuç kereviz vb. sebzeler 6-7 gün fasulye bakla bezelye vb. sebzeler ise 3-4 gün saklanabilir.
Yeşillik ıspanak gibi sebzelerin tazeliklerini koruması için nem kaybının olmaması için temiz havlu kağıtlara sarılarak saklanmalıdır. Sebzeler ve meyveler buzdolabında yıkanmadan saklanmalıdır.
BAKLİYAT:
Kuru ve serin ortamda saklanmalıdır. Saklandıkları ortam sıcaklığının 18 derece olması yeterlidir. Hava sirkülasyonunu sağlayabilecek şekilde bez torbalarda ağzı kapalı olarak muhafaza edilmelidir. Ortamın havadar rutubetsiz ve güneş ışığından uzak olması gerekmektedir. Aksi takdirde nem ve güneş ışığına maruz kalan kurubaklagillerde aflatoksin denen toksik bir madde oluşur ve insan sağlığını tehdit edici bir unsurdur.
KURUYEMİŞLER:
Uzun süre hava ve ısıya maruz kalan kuruyemişlerde yağ asitleri oksidasyona uğrar ve hem lezzette acılaşma meydana gelir hem de yağ asitlerinin biyoyararlılığında azalma olur. Kuruyemişler oksijen ısı ve neme karşı hassastırlar. En doğru saklama koşulu; serin kuru ve karanlık bir ortamdır.
EKMEK:
Poşete veya streç filme sararak saklamak nem kaybını önleyeceği için daha uzun süre taze kalmasını sağlar. Dondurucuya atılacaksa dilimlenmiş halde olmalıdır. Çözdürülen ekmeklerin tekrar dondurucuya atılması besin kalitesi ve doku kalitesinde bozulmalar oluşturacağı için dilimlenen ekmeklerin tüketilecek miktarlarda alınıp çözdürülmesi daha uygun olacaktır.