Gebelikte fetüsün büyüme ve gelişmesi annenin günlük aldığı besinlerin plasenta aracılığıyla fetüse taşınmasıyla olanaklıdır. Fetüs her koşulda enerji ve besin ögeleri gereksinmelerini annenin depolarından karşılamaktadır. Gereksinmeler yaş fiziksel aktivite durumu gebelik başlangıcındaki ağırlık besin depolarının yeterlilik derecesi gibi birçok etkene bağlıdır.

Gebe Kadınlar İçin Gerekli Günlük Besin Tüketim Miktarları

Enerji

Gebelik sırasında kazanılan ağırlık ile protein ve yağ depolanır. Doku sentezleri aktif dokuların artması kardiyovasküler ve solunum ile ilgili fonksiyonların artması ile bazal metabolizma hızlanır. Gebelikteki enerji gereksimesi kazanılan ağırlık ile depolanan protein ve yağın enerjisi ve artan metabolik hızın toplamıdır. Buna göre normal bir gebelik 77000 kkal enerji harcanmasını gerektirir. Enerji gereksinmesi dönemlere göre farklılık gösterir.

Protein

Bebeğin büyümesi için gebelik süresince ortalama 950 gr protein depo edilmesi gerekir. Bunu karşılamak için de gebe kadınların günlük 60 gr protein almaları önerilir. Vejetaryen annelerde ve günlük beslenmenin büyük bir kısmını bitkisel kaynaklardan sağlayan gruplarda günlük alıma 20 gr ek yapılmalıdır.

Gebelik döneminde yeterli enerji ve protein alınması bebeğin doğum çıktılarını (doğum ağırlığı baş çevresi vb.) da olumlu etkilediği bilinmektedir. Gebelikte yeterli miktarda alınsa bile gebelik öncesi protein kısıtlamasının yeni doğanda önemli etkiler yarattığı bu yeni doğanların doğum ağırlığı ve beyin kalp karaciğer böbrek ağırlıklarının düşük olduğu belirtilmektedir.

Yeterli protein; et balık tavuk yumurta süt ve ürünleri kurubaklagiller ile sağlanmaktadır. Protein içeren yiyecekler aynı zamanda demir vitamin B6 ve çinko için de iyi kaynaklar olup gereksinmenin sağlanmasında son derece önemlidir.

Çoklu Doymamış Yağ Asitleri (PUFA)

Diyetle alınan çoklu doymamış yağ asitleri (PUFA) miktarı ve dağılımı elzem besin ögeleri açısından önemlidir. Gebelik diyetinde (n-3) PUFA’dan zengin besinlerin verilmesi özellikle de DHA’ya yer verilmesi bebeğin sinir sisteminin gelişmesinde etkilidir. Gebe kadınlar için günlük 1-3 g DHA alımı önerilmektedir. Gebelikte n-3 yağ asitlerinin gebelik süresi boyunca bebeğin doğum ağırlığı preeklemsi depresyon ve bebeğin bilişsel ve görme işlevleri ilişkisini araştıran çalışmalar yapılmaktadır.

n-3 yağ asitlerinin en iyi kaynaklarından olan balık gebelik süresince fetal büyüme için önemlidir. Balık tüketiminin gebeliğin erken dönemlerinde preterm doğum riskini azaltırken prostaglandin sentezini gebelik süresini ve doğum ağırlığını arttırdığı düşük doğum ağırlığı riskini azalttığı belirtilmektedir.

 Vejetaryenlerde kan ve doku lipitlerinde DHA’nın miktarının düşük olması beyin ve kalp işlevlerinde bozukluğa neden olabilmektedir. Vejetaryen annelerin çocuklarının gereksinmesini karşılamak için DHA ile desteklenmeleri gerekmektedir. Keten tohumu kanola ve soya yağları bu ihtiyacın karşılanmasında etkilidir. Semizotu da n-3 yağ asitleri açısından zengin bir kaynaktır.

Demir

Bebeğin anne karnında büyüdüğü ortamın oluşması ve doku yapımı için demir gereklidir.  Gebelikte artan demir gereksiniminin besinlerle karşılanabilmesi için normal gereksinmeye ek olarak gebeliğin ikinci yarısından itibaren elementer demir kullanımı önerilmektedir. Gebe­likte beslenme programı içinde demirden zengin besinlerin (kırmızı et kümes hayvanları kuru baklagiller kuru meyveler pekmez tam tahıl ve zenginleştirilmiş tahıl ürünleri tonbalığı gibi besinler) yer alması önemlidir.

 Ayrıca demir emilimini engellediği için yemeklerle birlikte çay- kahve içilmemelidir. Yemeklerde taze meyve ve suları salatalar maydanoz yeşil biber domates gibi C vitamininden zengin besinlerin bulunması demirin vücutta kullanımını artıracaktır.

Artan gereksinmenin karşılanamaması kan hacminin artması sık doğum ve düşüklerle demir depolarının azalması gebelikte aneminin nedenleri arasındadır. Anemi düşük doğum ağırlıklı bebek bebek ölümlerine sebep olabilir.

Kalsiyum- Fosfor

İntrauterin dönemde kemik mineralizasyonu anneden fetüse yeterli miktarda kalsiyum ve fosfor geçişi ile olmaktadır. Kalsiyum birikiminin % 70’i gebeliğin son üç ayında gerçekleşir. Gebeliğin ilerlemesiyle annedeki kalsiyum düzeyi azalırken fetüsün kalsiyum düzeyleri ise gebeliğin 28. haftasından itibaren annedeki düzeylerin üzerine çıkar.  

Araştırmalarda gebelik sürecindeki yetersiz kalsiyum tüketiminin bebeğin gelişimini olumsuz yönde etkilediği kalsiyum ilavesinin ise gebelikteki hipertansif hastalıklarının riskini düsürdüğü görülmektedir. Özellikle vejetaryen kadınların D vitamini ve kalsiyum alımları çok düşük olacağından annede kemik demineralizasyonu gerçekleşmektedir. Ayrıca yetersiz kalsiyum alımı anne sütünün kalsiyum içeriğinin azalmasına ve bebekte kemik gelişiminin bozulmasına neden olmaktadır. Süt yoğurt peynir çökelek pekmez yağlı tohumlar kurubaklagiller yeşil yapraklı sebzeler kalsiyumun iyi kaynaklarıdır.

Folik Asit

Gebelikte eksikliği en sık görülen vitamindir. Fetüsün merkezi sinir sisteminin gelişmesi için özellikle gebeliğin ilk haftalarından itibaren folik asit alınması çok  önemlidir.  Karaciğer koyu yeşil yapraklı sebzeler karnabahar et yumurta süt-ürünleri ile tahıllarda bulunmaktadır. Folik asit eksikliğinde nöral tüp defekti  (NTD) annede megaloblastik anemi düşük doğum ağırlıklı bebekler   prematüre doğum ölü doğum gözlenmistir.

Planlı gebeliklerde gebeliğin ilk 3 ayı (12 hafta) süresince 400 μg/gün plansız gebeliklerin de oluşabileceği düşünülerek doğurganlık çağındaki kadınlarda 400 μg/gün folik asit kullanılması önerilmektedir. Doğum öncesi dönemde folik asit kullanılması ile NTD sıklığı %70 oranında azaltılmıs olur. Nöral tüpün kapanması intrauterin yaşamın 4. haftasının sonunda tamamlandığından bu dönemden sonra alınan folik asidin NTD oluşumunu önleyici etkisi yoktur.

Ayrıca gebelikte çinko eksikliği intrauterin büyüme geriliği ölü doğumlara;  B12 eksikliği doğumsal anomaliler sinir sistemi bozukluklarına; iyot eksikliği mental gerilik sağırlık cücelik gibi problemlere sebep olmaktadır. Gebelik süresince besin ve besin ögesi gereksinimlerinizi sağlamanız hem sizin hem de bebeğinizin sağlığı için son derece önemlidir.

19-30 Yaş Kadın İçin Besin Ögesi Gereksinimleri